درس هشتم: ترميم محفوظات
ترميم محفوظات زماني مطرح مي‌ شود كه حافظ قرآن به دلايل مختلف ـ از جمله پايبند نبودن به نظم و برنامه‌ريزي در حفظ، رخ دادن حادثه‌اي ناگوار و پيش‌ بيني نشده، عمل نكردن به برنامه مرور و تکرار محفوظات و ... ـ براي مدتي كوتاه يا طولاني از برنامه حفظ و مرور فاصله مي‌ گيرد و در نتيجه تمام يا بخشي از محفوظات خود را فراموش مي‌ كند؛ به اين معنا كه ديگر قادر به بازخواني شخصي آنها يا پاسخ به پرسشهايي كه از وي مي‌ شود نيست. مشكلي كه عموم حافظان در چنين حالتي با آن مواجه مي‌ شوند احساس دلسردي، افسردگي و از دست دادن انگيزه براي شروع دوباره كار حفظ و رسيدن به كيفيت مطلوب است.
اما راه مقابله با اين مشكل چيست؟ اولاً حافظ قرآن بايد بكوشد از ابتدا در قالب برنامه‌اي منظم و دقيق كار حفظ و مرور را آغاز و دنبال نمايد تا اساساً با چنين مشكلي مواجه نگردد. ثانياً اگر به هر دليلي براي مدت‌زماني از فضاي حفظ و مرور فاصله گرفت و سپس احساس كرد كه تمام يا بخشي از محفوظات خود را فراموش كرده، ابتدا بايد به ارزيابي دقيق شرايط خود بپردازد. اين -ارزيابي شخصي- به معناي تعيين ميزان و درصد تسلط حافظ بر بخشهاي مختلف محفوظات گذشته است. البته توصيه مي‌ شود اين کار زير نظر استاد حفظ انجام گيرد که در اين صورت، او مي‌ تواند وضعيت تسلط حافظ بر محفوظات گذشته را به درستي تبيين و راهنماييهاي لازم را براي او ارائه نمايد. اما در صورت عدم دسترسي به استاد، خود فرد با انجام مراحل زير مي‌ تواند ارزيابي شخصي و ترميم محفوظات را آغاز نموده و به انجام رساند. براي روشن شدن بهتر موضوع، فرض كنيد شما در گذشته حافظ ده جزء ابتدايي بوده‌ايد، ولي در يک بازه زماني شش‌ ماهه به دليل فرارسيدن زمان آزمون سراسري ورود به دانشگاه ترجيح داده‌ايد تمام فراغت خود را به درس خواندن اختصاص دهيد و در نتيجه تمام يا بخشي از محفوظات شما در معرض فراموشي قرار گرفته است. اما اكنون پس از گذشت شش ماه دوباره مي‌ خواهيد فعاليتهاي حفظ خود را سر و سامان دهيد. براي ترميم محفوظات خود انجام مراحل زير را پيشنهاد مي‌ كنيم:
1. تا زماني که دوباره بر اين ده جزء مسلط نشده‌ايد، حتي به فکر حفظ کردن قسمتهاي جديد نيفتيد؛ زيرا انجام اين کار به غير از اينکه ذهن شما را آشفته ‌تر کند نتيجه ديگري نخواهد داشت.
2. بهتر است كار ارزيابي كيفيت محفوظات را از آخر به اول (يعني از جزء دهم به جزء اول) آغاز كنيد.
/پاورقي 1. اين توصيه به خاطر اين است كه اجزاء اوليه معمولاً بيشتر از اجزاء پاياني مرور و تكرار شده‌اند و آغاز كار ترميم محفوظات از پايان، مي‌ تواند مرور كمتر آنها را تا حدودي جبران نمايد./
3. كار ارزيابي را صفحه به صفحه ـ براي مثال، از صفحه اول جزء دهم ـ آغاز كنيد و پيش ببريد.
4. در ابتدا سعي کنيد هر صفحه را از حفظ بخوانيد. با انجام اين کار در مي‌ يابيد که وضعيت هر صفحه از دو حالت کلي خارج نيست: اول اينکه تمام يا بيشتر آن را فراموش کرده‌ايد و حافظه شما توانايي بازيابي مجدد آن را ندارد، که در اين صورت بايد آن صفحه را دوباره حفظ کنيد.
/پاورقي 2. براي حفظ مجدد اينگونه صفحات البته بايد مراحلي را که در درس چهارم گذشت طي نماييد، اما توجه داشته باشيد که انجام اين کار از حفظ اوليه به مراتب آسانتر است و به مراتب به زمان کمتري نياز دارد./
حالت دوم عبارت است از اينکه آن صفحه نياز به حفظ مجدد ندارد، اما تعداد اشتباهات و مکثهاي شما در آن از حد معمول بيشتر است. به طور کلي اگر به هنگام مرور هر صفحه از محفوظات اشتباهات شما از پنج مورد بيشتر بود، آن صفحه نياز به ترميم و در نتيجه تکرار بيشتر دارد. پيشنهاد مي‌ شود اينگونه صفحات را حداقل پنج بار مرور کنيد و سپس به سراغ صفحه بعد برويد.

تذکر: کار ترميم محفوظات نيازمند صبر و حوصله بسيار است. بنابراين بايد به شدت از عجله کردن بپرهيزيد و تا زماني که از تثبيت يک صفحه و تسلط مطلوب بر آن مطمئن نشده‌ايد به سراغ صفحه ديگر نرويد. بي ‌ترديد ثمره اين صبر و تحمل بسيار شيرين خواهد بود و موجب مي‌ شود تا بار ديگر شما طعم شيرين حفظ قرآن را بچشيد و با دلگرمي و انگيزه بيشتر به حفظ قسمتهاي جديد بپردازيد.