درس اول
در پيشگاه قرآن
در اين درس آشنا مي شويم با:
1. اهميت و ارزش قرآن کريم.
2. نقش قرآن در پاسخ به بنيادي ترين پرسشهاي انسان.
3. محور هاي چهار گانه هدايت قرآن (با توجه به آيه 15 و 16 سوره مائده)
4. نقش قرآن کريم در خير و سعادت فردي و اجتماعي انسان.
5. شيوه ارتباط و انس با قرآن کريم براي دستيابي به آثار تربيتي آن.

آيات درس را قرائت کنيد.
سوره يونس آيه 57
سوره مائده آيه 15 و 16
سوره انعام آيه 104
سوره إسراء آيه 9 و 10
سوره ص آيه 29
به کمک معناي کلمات زير، آيات درس را ترجمه کنيد.
أبصَرَ: بصيرت يافت، بينا شد.
عَمِي: کور شد، کوردل شد.
أَقوَمَ: استوار ترين، درست ترين.
أَعتَدنَا: آماده ساختيم.
لِيدَبَّرُوا: تا تدبر کنند، تا بينديشند.

کتاب زنده
آن کتاب زنده قرآن کريم = حکمت او لا يزال است و قويم
نسخه اسرار تکوين حيات = بي ثبات از قوتش گيرد ثبات
نوع انسان را پيام آخرين = حامل او رحمة للعالمين
رهزنان از حفظ او رهبر شدند = از کتابي صاحب دفتر شدند
تا دلش از گرمي قرآن تپيد = موج بي تابش چو گوهر آرميد
گر تو مي خواهي مسلمان زيستن = نيست ممکن جز به قرآن زيستن

اقبال لاهوري
بيان آيات
قرآن کريم والاترين هديه الهي بر انسان است. اين هديه آسماني، در جامعه انساني انقلابي بزرگ به ارمغان مي آورد. به گواهي تاريخ، پيش از رسالت پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله و نزول قرآن، جوامع بشري در جهل و خرافه به سر مي بردند و در گرداب شرک غوطه ور بودند. نزول قرآن در حجاز و ديگر سرزمينها، نور حقيقت را جلوه گر ساخت و ظلمتها را زدود، ميزان عدالت را به جامعه انساني ارزاني داشت و طريق رستگاري را بدانها آموخت و در راستاي بندگي خدا با روشن نمودن مسير ايمان راستين و عمل صالح، راه فلاح و رستگاري را به انسان نشان داد. در عظمت قرآن کريم و جايگاه بلند آن، همين بس که قرآن پايان بخش کتاب هاي آسماني و کلام آخر الهي و حجت جاويدان خداي رحمان، تا بر پايي قيامت، بر همه جهانيان است؛و کي از دو يادگار رسول گرامي اسلامي مي باشد که آن حضرت، رستگاري و هدايت را در سايه تمسک به آن دو تضمين نموده اند. خداي سبحان در آيات بسياري، قرآن را معرفي کرده و درباره آن نکات روشنگري را بيان فرموده است. اينک به پاره از اين نکات که در آيات درس آمده است، توجه مي کنيم.

الف- قران کريم نور است و روشنگر حقايق
قَد جَاءَکُم مِنَ الله نُورٌ وَ کِتاَبٌ مُبِينٌ
/پاورقي 1. مائده 15./
اين کتاب و نور الهي بر پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله نازل شده، تا مردم را از ظلمتها برهاند و آنان را به سوي نور بخواند.
/پاورقي 2. سوره ابراهيم، آيه 1./
قرآن کريم با هدايت و روشنگري خود مهمترين مسائل و نگراني ها انسان را، که در تاريخ حيات خود با آن مواجه بوده است، مورد بررسي قرار مي دهد و آنگونه به بيان حقايق مي پردازد که رهروان و دلدادگان به حقيقت را به حق واصل مي گرداند و به آرامش دل مي رساند. قرآن به شيوه هاي گوناگون، با مخاطب قرار دادن عقل و فطرت پاک انساني، عميق ترين پرسشهاي جاودانه بشري را پاسخ داده است، پرسشهايي که از وراء تمامي عنصر ها و نسلها همواره انديشه بلند اين موجود خاکي را به خود مشغول دانسته، و نردبان کمال خويش را در دستيابي به پاسخ صحيح بدان مي جسته است. به عنوان نمونه اسنان هميشه در اين انديشه بوده است که:
1. منشا جهان و پديده هاي آن و به ويژه انسان چيست و چرا اين دستگاه عظيم آفرينش، با اين همه نظم و دقت پديدار گشته است؟
2. چه عقل و حکمتي، اداره جهان را بر عهده دارد که اين چنين شگفت انگيز و هماهنگ است؟ و در اين راستا چه هدفي دنبال مي شود؟
3. آفرينش انسان از کجا و چگونه آغاز شده است و سر انجام حيات انسان چيست؟
4. انسان پس از مرگ چه سر نوشتي خواهد داشت؟ و چگونه از حساتي جاودانه برخوردار است؟
5. رستگاري انسان در چيست؟ آيا تنها بهره وري هاي مادي و لذائذ جسماني مي تواند سعادت بخش انسان باشد و با اين که سعادت انسان در گرو امور ديگري است؟ آن امور چيست؟
6. آيا انسان در اين مجموعه سراسر منظم و حساب شده، در پيشگاه خالق مسئوليتي بر عهده دارد؟ اگر چنين است اين مسئوليت چيست؟
7. انسان در برقراري حق و عدالت، عفت و طهارت در اجتماع و در ارتباط با خويشتن، چه بايد انجام بدهد؟ و نسبت به غرائز و اميال خويش چه وظيفه اي دارد؟ انسان در برابر اين پرسش هاي بنيادي و سرنوشت ساز، بدون رهنمود وحي الهي به هر سو که رو کند و به هر ريسمان که در آويزد، جز وحشت و سرگرداني اورا نصيبي نيست، و به قول حافظ: از هر طرف که رفتم جز وحشتم نيفزود زنهار ازين بيابان وين راه بي نهايت. قرآن کلام روشني بخش خداي رحمان، با عالي ترين بيان، و در زيبا ترين صورت، پرده از چهره حقيقت بر مي دارد تا هر انسان جوياي حق را به ساحل امن و يقين برساند. از اين رو، قرآن (نور) است که راه حق را براي پويندگان آشکار ساخته و (روشنگر) است که حق را از باطل و رستگاري را از زيانمندي و تباهي باز مي شناساند.

ب- قرآن کريم کتاب هدايت است.
يهدِي بِهِ الله مَنِ اتَّبعَ رِضوَانَهُ سُبُلَ السَّلامِ
/پاورقي 3. مائده آيه 16./
قرآن کتاب هدايت انسان است، هدايت به تمامي راههاي خير و سلامت، سلامت و سعادت دنيا و آخرت. قرآن در اني آيه شريفه، چهار محور هدايت را نشان داده است:
1. هدايت کننده، که خداي رحمان است. (يهَدي بِه الله).
2. وسيله هدايت، که قرآن است. (يهدِي بِه).
3. هدايت شونده، و آن، کسي است که در پي رضوان و خشنودي خداوند باشد. (مَنِ اتَّبعَ رِضوَانَه).
4. مقصود هدايت، که دستيابي به راههاي سلامت است. (سُبلُ السَّلامِ).
پس خداي رحمان چشم هر انساني را که با قرآن سر به راز دارد و در جستجوي رضايت و خشنودي خداوند است، به رههاي امن و سلام مي گشايد و در طول زندگي راه حق را بدو مي نماياند و او را از گمراهي مي رهاند.

ج- قرآن کريم مبارک است و رحمت.
کِتَابٌ أَنزَلنَاهُ إِليکَ مُبَارَکُ
/پاورقي 4. ص آيه 29./
واژه (مبارک) و(برکت) در قرآن کريم، بيشتر درباره خيرات و برکات زندگي و اباداني به کار رفته است مانند آيه 18 سوره نباء و آيه 1 سوره إسراء؛ قرآن نيز (مبارک) ناميده شده است. پس هر کجا جلوه اي از قرآن باشد، آنجا برکات الهي خواهد بود و گذشته از آثار هدايتي و معنوي، قرآن کريم با خود برکات ظاهري را نيز به ارمغان خواهد آورد. پس هر گاه مسلمانان توجه بيشتري به قرآن داشته باشند، رحمت فزونتري از ناحيه خداي سبحان بر آنان نازل خواهد گشت، چنانکه در آغاز تاريخ اسلام چنين بود، برکت قرآن براي مسلمانان تا بدان حد بود که سيادت و سربلندي ظاهري و باطني را بر آنان ارزاني داشت. در عصر حاضر نيز به دنبال بازگشت مسلمانان به قرآن و توجه به نقش حياتي آن در تأمين سعادت انسان، شاهد تحولي عزت آفرين در جوامع اسلامي هستيم. در احاديث مي خوانيم:
هر کس کارهاي خود را با قرآن پيوند دهد، خداوند مصونش دارد؛ هر کس به قرآن تمسک جويد خدايش حفظ فرمايد؛و هر کس از قرآن شفا خواهد درمان يابد.
/پاورقي 5. بحار ج89 ص31 حديث34، از سخنان رسول اکرم صلي الله عليه و آله./
خانه اي را که بنده مسلمان در آن قرآن بخواند، فرشتگان آسمان به يکديگر نشان دهند، آنچنان که ساکنان دنيا ستاره درخشاني را به يکديگر نشان دهند.
/پاورقي 6. اصول کافي، کتاب فضل قرآن، از سخنان امام صادق عليه السلام./
خداوند قلبي را که ظرف قرآن باشد عذاب نخواهد کرد.
/پاورقي 7. بحارج 89 ص 19، از سخنان امير الؤمنين عليه السلام./

د- قرآن کريم شفا و درمان است.
قرآن کريم شفا بخش درد هاي دل انسان است. هر دلي که با قرآن بپيوندد از پليديها دور گردد، قلبي که با قرآن انس گيرد نوراني شود و از آلودگيها برهد، آن کس که به قرآن دل سپارد از بدي ها دل بر کند و از کينه توزي، حسد، کبر، خود خواهي، حرس و مال دوستي و از هر صفت ناپسندي پاک شود. برماست که براي بهره مندي هر چه بيشتر از نور، هدايت، موعظه، رحمت، برکت و شفاي قرآن در حد توان با آن مأنوس شويم؛ قرآن را تلاوت کنيم و بياموزيم که چگونه آيات و عبارت آن را معنا کنيم؛ با تدبر در آن انديشه خود را بارور سازيم و پاسخ هر سؤال اساسي را از آن بخواهيم؛ ذائقه خويش را از حلاوت قرآن بهره مند گردانيم و قلب و فکرمان را به اين نور الهي بسپاريم تا به رستگاري عظيم نائل آييم.
صبح خيزي و سلامت طلبي چون حافظ هر چه کردم همه از دولت قرآن کردم.

پرسش
1. چهار محور هدايت که در آيات درس آمده است، چيست؟
2. نامها و صفتهايي که در آيات درس درباره قرآن آمده است، چه مي باشد؟
3. واژه (مبارک) در قرآن کريم بر کدام دسته از رحمتهاي الهي دلالت بيشتري دارد؟

پژوهش
1. آيات63تا 75 سوره فرقان را مطالعه کنيد و از ويژگي هاي بندگان خاص خداوند، پنج مورد را ذکر کنيد.
2. از نامها و صفتهايي که در قرآن کريم براي خود اين کتاب آمده است، پنج مورد را با مراجعه به آيات اول سوره هاي يوسف، فرقان، ق، و آيه 69 سوره يس و آيه 77 سوره واقعه بنويسيد.