دومين مرحله تدبر در قرآن
ضرورت تدبر:
دوستان خوب قرآن در بين ما و جامعه مهجور است. يعني به آن توجه نمي کنيم. نمي خوانيم، نمي فهميم، عمل نمي کنيم، نمي آموزيم و ... خيلي از نهادهاي حوزوي، دولتي، خصوصي و حتي خود فرد دنبال رفع اين مهجوريت هستند امام برخي برنامه ها کارآمد نيست. چرا؟
اولا: روشمند نيست.
ثانيا: مباحث پيچيده و سنگيني است.
ثالثا: آموزشش سخت است.
تدبر در قرآن کريم يکي از بهترين راههايي است که انسان با قرآن انس بگيرد و وظيفه خودش را نسبت به قرآن انجام دهد. پيامبر خدا صلي الله عليه و آله روز قيامت از دست مسلمانان به خدا شکايت مي کنند که اينها قرآن را مهجور کردند و قال الرسول يا رب إن قومي اتخذوا هذا القرآن مهجورا و ما نبايد از کساني باشيم که پيامبر از آنها شکايت کرده است.
در حالي که قرآن کريم کتاب هدايت همگان است: هدي للناس و هر کس مي‌تواند به اندازه ظرفيت علمي و عملي خود به طور مستقيم و در پرتو رهنمودها و هدايت‌هاي اهلبيت وحي عليهم السلام از آن بهره‌مند شود.
همانطور که تمسک به قرآن نبايد دست ‌آويز ادعاي بي‌ نيازي از عترت قرار بگيرد، تمسک به عترت هم نبايد بهانه‌اي براي احساس بي‌ نيازي از ارتباط مستقيم با قرآن کريم باشد، زيرا همه ما موظف به پيروي از قرآن و عترت هستيم: إني تارک فيکم الثقلين ما إن تمسکتم بهما لن تضلوا ابدا کتاب الله و عترتي اهل بيتي و إنهما لن يفترقا حتي يردا علي الحوض. قرآن منهاي عترت، قرآن منهاي قرآن است و عترت منهاي قرآن، عترت منهاي عترت است، زيرا حقيقت اين دو جداي از يکديگر نيست.
افزون بر اين بر اساس برخي از اين حديث، از ميان قرآن و عترت، قرآن محور است. گرچه در عالم ملکوت ميان حقيقت قرآن و عترت جدايي نيست، اما در عالم ملک، عترت عليهم السلام، معلم قرآن، مجري قرآن و در ميدان جهاد، فدايي قرآن‌اند. امام علي عليه السلام سکوت مي‌کند، تا قرآن بماند. امام حسن عليه السلام جام زهراگين صلح را قهرمانانه مي نوشد، تا قرآن بماند. امام حسين عليه السلام با خاندان وحي به مقتل مي شتابد، تا قرآن بماند و ... و قرآن بايد بماند تا دين بماند و انسان ها تا هميشه تاريخ هدايت شوند.
بر اين اساس يکي از مسئوليتها و تکاليف نظام اسلامي و آحاد مسلمانان، توجه به کتاب خدا و اقتداء و اهتداء به آن است. امت اسلام بايد همه تلاش خود را در جهت رفع مهجوريت قرآن کريم به کار گيرد، تا مشمول شکايت رسول گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم در روز قيامت قرار نگيرد: و قال الرسول يا رب إن قومي اتخذوا هذا القرآن مهجورا. اين امر افزون بر تکليف و وظيفه الهي، راه سعادت افراد و جوامع نيز هست.
چشم انداز جايگاه قرآن کريم در جامعه اسلامي آن است که همه مردم به سطحي از فهم قرآن دست يابند که بتوانند:
1. بينش‌هاي خود را بر اساس فهم خويش از قرآن سامان دهند، بدين معني که ديده‌ها، ‌شنيده‌ها و خوانده‌هاي کلان زمانه خويش را به قرآن کريم عرضه کنند و صحت و سقم آنها را دريابند، يعني فهم جامع جهان‌ بيني و ايدئولوژي ديني از طريق قرآن همگاني باشد و عموم مردم بتوانند فهمي همه جانبه از معارف علمي و عملي قرآن بدست آورند، چون فهم غير جامع و غير جمعي نمي‌تواند پاسخي صحيح و کامل براي نيازها و پرسشهاي همگان باشد.
2. انگيزه‌هاي عملي خود را بر اساس فهم خود از قرآن سامان دهند، بدين معني که شهوت و غضب، محبت و عداوت، ارادت و کراهت و تولي و تبري خود را با عرضه به قرآن کريم تنظيم کنند و از اين طريق با انتخابي آگاهانه در هر قدم زندگي، عزمي راستين در انجام وظايف خود داشته باشند.
تدبر زمينه اي را فراهم مي سازد که قرآن کريم به عنوان آب حيات در متن زندگي مردم جريان يابد و همگان بتوانند براي ارتقاء مقامات انساني خود از آن بهره ببرند.
تدبر يار مي شود تا اهل قرآن، خود را در قرائت و حفظ تنها محصور نگردانند، مردم حصار محدوديت رجوع به قرآن در ماه رمضان را در هم شکنند، از خلاصه کردن قرآن در مجالس ختم و قبرستان رهايي يابند، از فرونهادن قرآن بر فراز تاقچه ها و توهم تبرک صرف با اين کتاب آسماني نجات يابند و آن را در دست عمل خويش جاي دهند، تا براي آنان راه را از چاه بنمايد.
تدبر کمک مي کند تا انسانها از حصار پندار کتاب ثواب بودن قرآن رها شود و به انديشه بلند کتاب هدايت بودن آن رهنمون گردند.
و در يک کلام، روش تدبر در قرآن، با عمومي ‌سازي فهم قرآن کريم و فراهم‌ سازي امکان ترويج آن، زمينه رفع مهجوريت کتاب خدا را فراهم ساخته و راه دست ‌يابي به چشم ‌انداز مطلوب جامعه قرآني را هموار مي سازد.
برخي مشتاقانه در فعاليتهاي مختلف قرآني شرکت مي‌ کنند، اما در ارتباط صحيح و کامل با معاني و معارف قرآن ناکامند.
چنين افرادي يا از سقوط در وادي تفسير به رأي مذموم نگران‌اند و يا خود را از فهم قرآن کريم ناتوان مي ‌بينند.
روش تدبر در قرآن کريم، اين دو مانع مهم روي آوردن به فهم کتاب خدا را برطرف مي‌‌ سازد.