كتب مستقل (كتبي با موضوع وقف و ابتدا)
مراد از كتب مستقل، كتبي است كه موضوع آنها وقف و ابتداست، دكتر يوسف عبدالرحمن در مقدمه اي كه بر كتاب المكتفي، اثر عثمان بن سعيد داني نوشته، 78 كتاب را نام برده است كه با عنوان وقف و ابتدا در قرآن به رشته تحرير درآمده است، مشهورترين اين كتب، به ترتيب تاريخي، عبارتند از:

الف: المقاطع والمبادي، از ابوحاتم، سهل بن محمد بن عثمان سجستاني (متوفاي 248 ه ق).
ب: الايضاح في الوقف والابتداء، از محمد بن قاسم بن بشار انباري (متوفاي328 ه ق).
پ: القطع والائتناف، از ابوجعفر احمد بن محمد بن اسماعيل، معروف به ابن نحاس (متوفاي 338 ه ق).
ت: المكتفي في الوقف والاهتداء، از ابوعمرو، عثمان بن سعيد داني (متوفاي444 ه ق).
ث: الاهتداء في الوقف والابتداء، از داني.
ج: المرشد، از حسن بن علي بن سعيد عماني (متوفاي بعد از 500 ه ق).
چ: وقوف القرآن، از محمد بن طيفور سجاوندي (متوفاي 560 هق).
ح: الايضاح في الوقف والابتداء، از سجاوندي.
خ: المقصد لتلخيص ما في المرشد، از شيخ زكريا انصاري (متوفاي 926 ه ق).
د: منار الهدي في الوقف و الابتداء، از احمد بن عبدالكريم بن محمد اشموني، ازاعيان قرن 11.

2. كتب علم قرائت.
برخي در ضمن كتب مربوط به علم قرائت، به اين بحث پرداخته اند، مانند: ابن جزري در كتاب النشر في القرائات العشر، قسطلاني در لطائف الاشارات و سخاوي در جمال القراء و كمال الاقراء.

3. كتب علوم قرآني.
بعضي در ضمن مباحث علوم قرآني، به اين بحث پرداخته اند، مانند: بدرالدين زركشي در البرهان في علوم القرآن و جلال الدين سيوطي در الاتقان في علوم القرآن.

4. كتب تجويد.
تقريبا در همه كتب مربوط به تجويد، به طور مختصر به مساله وقف و ابتدا و اقسام آن اشاره شده است، متاسفانه در كشور ما اين فن شريف قرآني، مورد توجه لازم قرار نگرفته و تاليفي مستقل در اين زمينه به انجام نرسيده است، اكنون كه به بركت انقلاب شكوهمند اسلامي، قرائت قرآن كريم به طورروزافزون مورد توجه نوجوانان و جوانان ما قرار گرفته است، شايسته است كه متصديان امر قرائت، قاريان قرآن را به آموختن فنون مربوط به قرائت و از جمله وقف و ابتدا تشويق كنند، تا قرائت ريشه دار و حرفه اي در كشور رونق گيرد نگارنده بعد از چندين بار تدريس وقف و ابتدا، مناسب ديد كه نتايج تحقيق و تدريس خود را در اختيار دوستداران قرآن و قرائت آن قرار دهد، اميدوارم كه آموزش اين فن در دستور كار مؤسساتي كه به امر آموزش قرآن مي پردازند قرار گيرد، در اينجا توجه مدرسان و دانش پژوهان را به نكات زير جلب مي كنم:
1. اين كتاب جهت آموزش در يك ترم تحصيلي دانشگاهي تدوين شده است، از آنجا كه معمولا ترم تحصيلي با يكي دو هفته تعطيلي مواجه مي شود، اين كتاب در پانزده درس تدوين شده، تا امكان تدريس تمام آن باشد.
2. به جهت جلوگيري از حجيم شدن كتاب، از ترجمه اكثر آيات اجتناب كرديم، انتظار اين است كه دانش پژوهان، خود به قرآن مترجم رجوع كنند، تا با درك معاني آيات، بر كيفيت يادگيري خود بيفزايند.
3. از آنجا كه سوره هاي آغازين قرآن داراي آيات طولاني است و طبيعتا مواضع وقف آنها بيشتر است، لذا مثالها را بيشتر از حزب اول قرآن آورده ايم، ودر پايان ضميمه اي حاوي تجزيه و تركيب كلمات حزب اول، همراه با بيان حكم وقف و ابتداي آنها آورده ايم، پيشنهاد مي شود كه مدرسان گرامي بعد از تدريس اقسام وقف، بخشي از وقت هر جلسه را به تمرين اين آيات بپردازند، تا دانش پژوهان در زمينه شناخت عبارتهاي قرآني، مهارت كافي به دست آورند.
4. سوره هاي پاياني قرآن داراي آياتي كوتاه و با فواصل زياد است، جهت آشنايي دانش پژوهان با نحوه وقف و ابتدا در اين سورها، جهت تمرينات رابيشتر به اين سوره ها معطوف داشته ايم.
5. علامت ستاره (#) در بين آيات، به عنوان نشانه (وقف) گذاشته شده است، درپايان، ضمن آرزوي توفيق براي همه كساني كه در جهت تعميق آموزش قرآن تلاش مي كنند، از همه دانشوران و دانش پژوهان علوم قرآني و به ويژه قرائت قرآن، درخواست مي شود كه معايب كتاب را به نگارنده تذكر دهند و نظرهاي اصلاحي خود را از ما دريغ نفرمايند.