برادر محمد مهدی سلیمانی‏پور نونهال حافظ کلّ قرآن با ترجمه فارسی در جلسات گوناگون به سؤالهای مختلف مردم پاسخ‏هایی برگرفته از آیات قرآن داده‏اند که در اینجا چهار عمل اصلی ریاضی و مصادیق آن در قرآن است بیشتر در کشور لبنان مطرح شده است:
سؤال اوّل: آیه و آیاتی که از مفهوم آنها، عمل جمع ریاضی به دست می‏آید، کدامند؟ جواب: الف:
وَ أتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ وَ لا تَحْلِقُوا رُءُوسَکُمْ حَتّی یَبْلُغَ الْهَدْیُ مَحِلَّهُ فَمَنْ کانَ مِنْکُمْ مَریضاً أوْ بِهِ أذًی مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْیَةٌ مِنْ صِیامٍ أوْ صَدَقَةٍ أوْ نُسُکٍ فَإِذا أمِنْتُمْ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إلَی الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ ثَلاثَةِ أیّامٍ فِی الْحَجِّ وَ سَبْعَةٍ إذا رَجَعْتُمْ تِلْکَ عَشَرَةٌ کامِلَةٌ ذلِکَ لِمَنْ لَمْ یَکُنْ أهْلُهُ حاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أنَّ اللَّهَ شَدیدُ الْعِقابِ (2بقره/196) و حج و عمره را خاص خداوند به پایان برید، و اگر بازداشته شدید، هر آنچه میسر باشد قربانی کنید، و سرتان را نتراشید، تا قربانی به قربانگاهش برسد، آنگاه هر کس از شما که بیمار باشد یا سرش را آزاری رسیده باشد [و سر بتراشد، بر اوست که کفاره‏ای بدهد [که عبارت است از] یک روز روزه یا صدقه یا قربانی، پس چون امن و آسایش یافتید، هر کس که از عمره آهنگ حج تمتع کند بر اوست که هر آنچه میسر باشد قربانی کند، و کسی که نیابد بر اوست سه روز روزه در ایام حج و هفت روز پس از بازگشتتان، و این یک دهه کامل است، و اینها در باره کسی است که خانواده او اهل مسجدالحرام نباشد و از خداوند پرواکنید و بدانید که خدا سخت‏کیفر است.
ب:
وَ لَبِثُوا فی کَهْفِهِمْ ثَلاثَ مِائَةٍ سِنینَ وَ ازْدَادُوا تِسْعاً (18کهف/25) و در غارشان سیصدسال ماندند و نه سال هم بر آن افزودند.
سؤال دوّم: آیه‏ای که از مفهوم آن، عمل تفریق (= منهای) ریاضی به دست می‏آید، کدام است؟ جواب:
وَ لَقَدْ أرْسَلْنا نُوحاً إلی قَوْمِهِ فَلَبِثَ فیهِمْ ألْفَ سَنَةٍ إلاّ خَمْسینَ عاماً فَأَخَذَهُمُ الطُّوفانُ وَ هُمْ ظالِمُونَ (29عنکبوت/14) و به راستی نوح را به سوی قومش [به رسالت] فرستادیم و در میان آنان هزار سال منهای پنجاه سال به سر برد، آنگاه طوفان [سیل و بلا] آنان را فرو گرفت، در حالی که ایشان ستمکار [مشرک] بودند.
سؤال سوم: آیه و آیاتی که از مفهوم آنها، عمل ضرب ریاضی به دست می‏آید، کدامند؟ جواب: الف:
مثَلُ الَّذینَ یُنْفِقُونَ أمْوالَهُمْ فی سَبیلِ اللَّهِ کَمَثَلِ حَبَّةٍ أنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ فی کُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ وَ اللَّهُ یُضاعِفُ لِمَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ (2بقره/261) داستان کسانی که اموالشان را در راه خدا می بخشند همچون داستان دانه‏ای است که هفت خوشه برویاند و در هر خوشه‏ای یکصد دانه، و خداوند برای هر کس که بخواهد [پاداشش را] چند برابر می‏کند و خداوند گشایشگر داناست.
ب:
مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أمْثالِها وَ مَنْ جاءَ بِالسَّیِّئَةِ فَلا یُجْزی إلاّ مِثْلَها وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ (6انعام/160) کسی که کار نیکی پیش آورد، ده چندان آن پاداش دارد، و هر که کار بدی پیش آورد، جز همانند آن کیفر نیابد، و بر ایشان ستم نرود.
سؤال چهارم: آیه و آیاتی که از مفهوم آنها عمل تقسیم و کسر ریاضی به دست می‏آید، کدامند؟ جواب: الف:
یُوصیکُمُ اللَّهُ فی أوْلادِکُمْ لِلذَّکَرِ مِثْلُ حَظِّ اْلأُنْثَیَیْنِ فَإِنْ کُنَّ نِساءً فَوْقَ اثْنَتَیْنِ فَلَهُنَّ ثُلُثا ما تَرَکَ وَ إنْ کانَتْ واحِدَةً فَلَهَا النِّصْفُ وَ ِلأَبَوَیْهِ لِکُلِّ واحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ مِمّا تَرَکَ إنْ کانَ لَهُ وَلَدٌ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلَدٌ وَ وَرِثَهُ أبَواهُ فَِلأُمِّهِ الثُّلُثُ فَإِنْ کانَ لَهُ إخْوَةٌ فَِلأُمِّهِ السُّدُسُ مِنْ بَعْدِ وَصِیَّةٍ یُوصی بِها أوْ دَیْنٍ آباؤُکُمْ وَ أبْناؤُکُمْ لا تَدْرُونَ أیُّهُمْ أقْرَبُ لَکُمْ نَفْعاً فَریضَةً مِنَ اللَّهِ إنَّ اللَّهَ کانَ عَلیماً حَکیماً (4نساء/11) خداوند به شما چنین سفارش می‏کند که در مورد فرزندانتان، پسر را برابر بهره دو دختر باشد، و اگر [وارثان، دو دختر یا] بیشتر از دو دختر باشند، سهم آنان دو سوم ترکه است، و اگر فقط یک دختر باشد، سهم او نصف ترکه است، و اگر [متوفی] فرزند داشته باشد، برای پدر و مادرش هر یک، یک ششم ترکه است، اما اگر فرزند نداشته باشد، و میراث بر او فقط پدر و مادرش باشند، در این صورت برای مادرش یک سوم [و برای پدر دو سوم] است، و اگر برادرانی داشته باشد، سهم مادرش یک ششم است، [این تقسیم میراث] پس از عمل به وصیتی که کرده است یا [پرداخت] وامی که دارد [انجام می‏گیرد] شما نمی‏دانید که پدرانتان یا پسرانتان کدامیک بیشتر به شما سود می‏رسانند، [این احکام] فریضه الهی است، بی گمان خداوند دانای فرزانه است.
ب:
و لَکُمْ نِصْفُ ما تَرَکَ أزْواجُکُمْ إنْ لَمْ یَکُنْ لَهُنَّ وَلَدٌ فَإِنْ کانَ لَهُنَّ وَلَدٌ فَلَکُمُ الرُّبُعُ مِمّا تَرَکْنَ مِنْ بَعْدِ وَصِیَّةٍ یُوصینَ بِها أوْ دَیْنٍ وَ لَهُنَّ الرُّبُعُ مِمّا تَرَکْتُمْ إنْ لَمْ یَکُنْ لَکُمْ وَلَدٌ فَإِنْ کانَ لَکُمْ وَلَدٌ فَلَهُنَّ الثُّمُنُ مِمّا تَرَکْتُمْ مِنْ بَعْدِ وَصِیَّةٍ تُوصُونَ بِها أوْ دَیْنٍ وَ إنْ کانَ رَجُلٌ یُورَثُ کَلالَةً أوِ امْرَأةٌ وَ لَهُ أخٌ أوْ أُخْتٌ فَلِکُلِّ واحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ فَإِنْ کانُوا أکْثَرَ مِنْ ذلِکَ فَهُمْ شُرَکاءُ فِی الثُّلُثِ مِنْ بَعْدِ وَصِیَّةٍ یُوصی بِها أوْ دَیْنٍ غَیْرَ مُضَارِّ وَصِیَّةً مِنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ عَلیمٌ حَلیمٌ (4نساء/12) و اگر زنان شما فرزندی نداشته باشند، نیمی از ترکه، و اگر فرزند داشته باشند، یک چهارم ترکه، پس از [عمل به] وصیتی که کرده‏اند یا [پرداخت] وامی که دارند، از آن شماست، و اگر فرزندی نداشته باشید یک چهارم، و اگر فرزندی داشته باشید یک هشتم از ترکه شما، پس از [عمل به] وصیتی که کرده‏اید یا [پرداخت] وامی که دارید، از آن ایشان [همسرانتان] است، و اگر مردی یا زنی که از او ارث می‏برند کلاله [بی‏فرزند و بی‏پدر و مادر] باشد و برادر یا خواهری داشته باشد، برای هر یک از آنان یک ششم [ترکه] است، و اگر [خویشاوندان کلاله] بیش از این [دو] باشند، در آن صورت همه آنان پس از [عمل به] وصیتی که انجام گرفته، یا [پرداخت] وامی که [متوفی] دارد، در یک سوم شریکند، و باید که وصیت [به حال ورثه] زیان‏رسان [مازاد بر ثلث] نباشد، این سفارش الهی است و خداوند دانای بردبار است.
ج:
یسْتَفْتُونَکَ قُلِ اللَّهُ یُفْتیکُمْ فِی الْکَلالَةِ إنِ امْرُؤٌ هَلَکَ لَیْسَ لَهُ وَلَدٌ وَ لَهُ أُخْتٌ فَلَها نِصْفُ ما تَرَکَ وَ هُوَ یَرِثُها إنْ لَمْ یَکُنْ لَها وَلَدٌ فَإِنْ کانَتَا اثْنَتَیْنِ فَلَهُمَا الثُّلُثانِ مِمّا تَرَکَ وَ إنْ کانُوا إخْوَةً رِجالاً وَ نِساءً فَلِلذَّکَرِ مِثْلُ حَظِّ اْلأُنْثَیَیْنِ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ أنْ تَضِلُّوا وَ اللَّهُ بِکُلِّ شَیْ‏ءٍ عَلیمٌ (4نساء/176) از تو نظرخواهی می‏کنند بگو خداوند در باره کلاله به شما چنین فتوا می‏دهد که اگر مردی درگذرد و فرزندی نداشته باشد و خواهری داشته باشد، نصف ترکه از آن او [خواهر] است، و [اگر زنی درگذرد و برادری داشته باشد] در صورتی که فرزند نداشته باشد، آن مرد [همه ترکه را] از او ارث می‏برد، و اگر خواهران دو تن [یا بیشتر] باشند، دو سوم ترکه از آنان است، و اگر گروهی برادر و خواهر باشند، در این صورت برای هر مرد بهره‏ای برابر با بهره دو زن است ، خداوند [ احکامش را] برایتان روشن می‏سازد تا مبادا گمراه شوید، و خدا به هر چیزی داناست.
/پاورقی3 ر.ک: جرعه‏نوش وحی (مرور بر زندگی و خاطرات محمد مهدی سلیمانی‏پور)، 86/
ملاحظات: ادامه متن در صفحه بعد