فضیلت قرائت و خواص سوره حدید

سوره حدید در مدینه نازل شده و پنجاه و هفتمین سوره قرآن است و دارای 29 آیه می باشد.
در فضیلت این سوره از پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم آمده است: هر کس سوره حدید را قرائت کند از کسانی است که به خدا و رسولش ایمان آورده است.
/پاورقی 1. مجمع البیان، ج 9، ص 381./
سوره حدید از سوره هایی است که احتمال وجود اسم اعظم درآن وجود دارد. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم به براد بن عازب فرمود: اگر می خواهی خداوند را به اسم اعظمش بخوانی، ده آیه اول سوره حدید و آیات آخر سوره حشر را بخوان.
/پاورقی 2. کنزالعمال، ج 5، ص 394./
در سخنی از امام صادق علیه السلام آمده است: هر کس سوره حدید و مجادله را در نمازهای واجب خود بخواند و بر انجام آن مداومت کند، خداوند او را تا زمان مرگش هرگز عذاب نمی کند و نه خودش و نه خانواده اش هیچ گونه بدی، نمی بیند و هیچ فقر و نیاز شدیدی به او نمی رسد.
/پاورقی 3. ثواب الاعمال، ص 117./

ختم سوره حدید

وضوی کامل بگیرد و در روز جمعه 7 بار سوره حدید را بخواند و در آخر بگوید:
- اللهم انی اسألک بعزتک یا عزیز و بقدرتک یا قدیر و بحمتک یا حکیم و برحمتک یا رحمن و بمنّک یا منّان أن تحفظنا بالایمان قائماً قائداً راکعاً و ساجداً و نادماً و یقظةً و حیاً و میّتاً و علی کل حالِ اعوذ بالله من شرّ نفسی و من کلّ ذی شرّ شیاطین الجنّ و الانس و من شرّ کلّ دابة انت آخذُ بَنا میتها انّ ربی علی صراطٍ مستقیم و صلی الله علی محمد و آله اجمعین. -
/پاورقی 6. درمان با قرآن، ص 112./

آثار و برکات تلاوت سوره حدید

1. ایمن شدن از عذاب الهی و آزاد شدن از زندان
در تفسیر البرهان درباره خواص و آثار سوره حدید از قول رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم آمده است: هر کس سوره حدید را قرائت نماید بر خدا لازم است که او را از عذاب خدا ایمنی بخشد و در بهشت به او نعمت بخشد و هر کس بر قرائت این سوره مداوت کند و زندانی و در غل و زنجیر باشد خداوند راه نجات او را آسان می کند.
/پاورقی 4. تفسیرالبرهان، ج 5، ص 277./
2. ایجاد قوت و شجاعت در جنگ
هر کس سوره حدید را بنویسد و با خود همراه داشته باشد اگر در جنگی شرکت کند هیچگونه تیر و چیز فلزی به بدن او وارد نمی شود و در جنگ دارای قوت قلب و پردلی می شود و اگر بر جایی از بدن که آهنی (یا فلزی دیگر) بر آن وارد شده است، خوانده شود در همان ساعت و بدون درد خارج می شود.
/پاورقی 5. همان./

شأن نزول و محتوای سوره حدید

با توجه به اینکه این سوره از سوره هائی است که در مدینه نازل شده و حتی ادعای اجماع بر (مدنی) بودن آن کرده اند طبعا خصائص ‍ سوره های مدنی را دارا است و علاوه بر تحکیم پایه های عقیدتی به دستورهای عملی متعددی مخصوصا در زمینه های اجتماعی و حکومتی می پردازد که نمونه های آنرا در آیات ۱۰ و ۱۱ و ۲۵ به خواست خدا خواهیم دید. محتوای این سوره را به هفت بخش می توان تقسیم کرد: ۱. آیات نخستین سوره بحث جامع و جالبی پیرامون توحید و صفات خدا دارد و در حدود بیست صفت از صفات الهی در آن منعکس است که درک آنها انسان را در سطح بالای معرفت الهی قرار می دهد. ۲. بخش دیگری از عظمت قرآن این نور الهی که در ظلمات شرک تابید سخن می گوید. ۳. در بخش سوم از وضع مؤمنان و منافقان در قیامت که گروه اول در پرتو نور ایمان راه خود را به سوی بهشت می گشایند، و گروه دوم در ظلمات شرک و کفر می مانند، بحث می کند. و به این ترتیب اصول سه گانه اسلام یعنی توحید و نبوت و معاد در این سوره به خوبی منعکس است. ۴. در بخش دیگری دعوت به ایمان و خروج از شرک، و سرنوشت جمعی از اقوام کافر پیشین منعکس شده است. ۵. بخش مهمی از این سوره پیرامون انفاق در راه خدا و مخصوصا برای
/پاورقی . تفسیر نمونه جلد ۲۳ صفحه ۲۹۲./
تقویت پایه های جهاد فی سبیل الله، و بی ارزش بودن اموال دنیا می باشد. ۶. در بخشی کوتاه، اما گویا و مستدل، سخن از عدالت اجتماعی به میان آمده که یکی از اهداف مهم انبیا است. ۷. و بالاخره در بخش دیگری مساله رهبانیت و انزوای اجتماعی مورد مذمت قرار گرفته، و جدائی خط اسلام از آن مشخص شده است. البته در لابلای این بحثها نکات دیگری به تناسب آمده، و در نهایت مجموعه ای بیدارگر و هدایت آفرین را تشکیل داده است. ضمنا نامگذاری این سوره به (حدید) به خاطر تعبیری است که در آیه ۲۵ سوره آمده است. فضیلت تلاوت سوره حدید در روایات اسلامی نکته های جالب توجهی پیرامون فضیلت تلاوت این سوره آمده، البته تلاوتی که توام با فکر، و تفکری که توام با عمل باشد. در حدیثی از پیغمبر گرامی اسلام صلی اللّه علیه و آله می خوانیم: من قرا سورة الحدید کتب من الذین آمنوا بالله و رسوله: (کسی که سوره حدید را بخواند در زمره کسانی که به خدا و پیامبرش ایمان آورده اند نوشته خواهد شد). در حدیث دیگری از همان حضرت صلی اللّه علیه و آله نقل شده که قبل از خواب مسبحات را تلاوت می فرمود (مسبحات سوره هائی است که با سبح لله یا یسبح لله آغاز می شود و آن پنج سوره است: سوره حدید، حشر، صف جمعه و تغابن) و می فرماید: ان فیهن آیة افضل من الف آیة: (در آنها آیه ای است که از هزار آیه برتر است)!. /پاورقی . تفسیر نمونه جلد ۲۳ صفحه ۲۹۳./
البته پیامبر صلی اللّه علیه و آله این آیه را تعیین نفرموده، ولی بعضی از مفسران احتمال داده اند که منظور آخرین آیه سوره حشر است، هر چند دلیل روشنی برای این معنی در دست نیست. در حدیث دیگری از امام باقر علیه السلام می خوانیم: من قرا المسبحات کلها قبل ان ینام لم یمت حتی یدرک القائم علیه السلام و ان مات کان فی جوار رسول الله صلی اللّه علیه و آله: (کسی که (مسبحات) (سوره های پنجگانه فوق) را بخواند از دنیا نمی رود تا حضرت مهدی علیه السلام را درک کند، و اگر قبلا از دنیا برود در جهان دیگر در همسایگی رسول خدا خواهد بود).
/پاورقی . تفسیر نمونه جلد ۲۳ صفحه ۲۹۴./

داستان سوره حدید

شرح روایتی راجع به علم خداوند
و در توحید سند خود از ابو بصیر روایت کرده که گفت: از امام صادق علیه السلام شنیدم می فرمود: همواره خدای عزوجل پروردگار ما بوده، و علم ذات او بود، بدون این که معلومی داشته باشد، و بعد از آنکه موجودات را آفرید آن وقت علمش بر آن مخلوقات تعلق گرفت، و علمش دارای معلوم شد.
مؤلف: مراد از این علم، چیزی نظیر علم ما عبارت است از صورتهای ذهنی، نیست، و علم او به عالمی که بعدها آفرید نظیر علم یک معمار به قیافه خانه ای که بعدها می خواهد بسازد نیست، یک معمار وقتی می خواهد خانه ای را بسازد صورتی از آن خانه را در ذهن خود ترسیم نموده، طبق آن نقشه بنا را می سازد، به طوری که اگر بعد از ساختنش خرابش کرد، باز آن صورت ذهنی به حال خود باقی است، چنین علمی را علم کلی می نامند، که در مورد خدای تعالی صدقش محال است، بلکه علم او عبارت است از ذات او، و ذاتش عین علم او به معلومات است، و وقتی هم که معلوم در خارج تحقق می یابد ذات آن معلوم عین علم خدای تعالی به آن چیزی که هست علم اولی علم ذاتی و صفت ذات اوست، و علم دومی علم فعلی و صفت فعل اوست.
و در همان کتاب خطبه ای از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل کرده، و در آن آمده که علم خدا به وسیله ابزار و آلات نیست، و جز به ذات او نمی باشد، و بین او و معلوماتش علمی که غیر ذات او باشد واسطه نیست.
مؤلف: منظور از این کلام این است که: ذات خدای تعالی عین علم او است، نه این که صورت علمیه ای زاید بر ذات او واسطه باشد.

بحث روایتی (روایاتی در ذیل آیه مربوط به انفاق قبل از فتح و بعد از فتح، گفتگوی منافقان و مؤمنان در قیامت و روایتی درباره آرزوی دراز)
در الدر المنثور است که ابن جریر، ابن ابی حاتم، ابن مردویه، و ابو نعیم (در کتاب دلائل) از طریق زید بن اسلم، از عطا بن یسار، از ابی سعید خدری، روایت کرده که گفت:
در سال حدیبیه در رکاب رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم از مدینه بیرون شدیم تا به عسفان رسیدیم، در آنجا رسول خدا صلی اللّه علیه و آله وسلم فرمود: ممکن است مردمی نیایند که شما وقتی اعمال خود را با اعمال آنان مقایسه کنید اعمال خود را ناچیز بشمارید. پرسیدیم: یا رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله و سلم آن مردم چه کسانیند آیا از قریشند؟ فرمود: نه، و لیکن اهل یمنند، که دلهایی رقیق تر و قلوبی نرم تر دارند، پرسیدیم: آیا آنها بهتر از ما هستند یا رسول اللّه؟ فرمود: اگر هر یک از آنان کوهی از طلا در راه خدا انفاق کنند هرگز به یک چهارم اجر شما و بلکه نصف آن هم نمی رسند، و همین فصل ممیز میان ما و سایر مسلمانان آینده است، که ما قبل از فتح مکه در راه خدا انفاق کردیم، (لا یستوی منکم من انفق من قبل الفتح و قاتل...)
مؤلف: این معنا به چند طریق و با عبارتی قریب به هم روایت شده، ولی اشکال متوجه آن هست که از سیاق آیات مورد بحث برمی آید که بعد از فتح نازل شده که منظور از آن فتح، فتح حدیبیه است و یا فتح مکّه است، و این روایات می گویند: آیه قبل از فتح نازل شده، پس با آیه انطباق ندارد.
و نیز در همان کتاب است که عبد بن حمید و ابن منذر از عکرمه روایت کرده اند که گفت: وقتی آیه شریفه (لا یستوی منکم من انفق من قبل الفتح و قاتل) نازل شد ابو دحداح گفت: خدا سوگند امروز مبالغ هنگفتی انفاق می کنم، تا درجه آن کسانی را دریابم قبل از فتح انفاق کرده بودند، و بعد از من هم کسی نتواند این رکورد مرا بشکند. آنگاه گفت بارالها هر چه را که ابو دحداح مالک است نصفش در راه تو باشد، و تمامی اموالش را نصف کرد، تا رسید به لنگه کفشش گفت: حتی این هم.
و در تفسیر قمی در ذیل آیه (یوم تری المؤمنین و المومنات یسعی نورهم بین ایدیهم و بایمانهم) می گوید: در روز قیامت نور در بین مردم طبق درجات ایمانشان تقسیم می شود، و نوری که به منافق می رسد تنها بین انگشت ابهام پای چپش را فرا می گیرد، منافق به نور خود می نگرد، و سپس به مؤمنین می گوید: بایستید تا من از نور شما اقتباس کنم. مؤمنین ایشان می گویند: به عقب برگردید و در آنجا برای خود کسب نور کنید، درهنگام است که بین این دو طایفه دیواری زده می شود، دیواری که دارای دری است، از پشت دیوار مؤمنین را صدا می زنند که مگر ما در دنیا با شما نبودیم؟ می گویند: بله بودید، و لیکن شما خود را مفتون و هلاک کردید،
امام فرمود: یعنی با نافرمانی خدا خود را هلاک کردید (و تربصتم و ارتبتم) فرمود: یعنی همواره در انتظار بودید و شک داشتید.
و سپس درباره جمله (فالیوم لا یوخذ منکم فدیة) فرمود: به خدا سوگند منظور یهود و نصاری نیست، بلکه همین مسلمان اهل قبله است: (ماویکم النار هی مولیکم) فرمود یعنی آتش اولی و سزاوارتر است برای شما.
مؤلف: منظور امام از اهل قبله، منافقین از مسلمانان هستند.
و در کتاب کافی به سند خود از ابان بن تغلب روایت کرده که گفت: از امام صادق علیه السلام شنیدم می فرمود: زنهار، از آرزوی (دور و دراز) بپرهیزید، که خرمی زندگی شما را می برد، و دیگر هیچ یک از نعمتهایی که شما داده اند در نظرتان خرم و قانع کننده نمی شود، همین آرزوها باعث می شود آنچه موهبت و عطا که خدای عزوجل به شما ارزانی داشته در نظرتان کوچک و بی ارزش ‍ شود، و چون آنچه دارید ناچیز و بی ارزش شد، و آنچه ندارید و آرزویش را می پرورانید به دست نمی آورید سراسر عمرتان به حسرت می گذرد.