فضیلت قرائت و خواص سوره الرحمن

در فضیلت این سوره از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده که فرمودند هر چیزی عروسی دارد و عروس قرآن سوره الرحمن است
/پاورقی 2. مستدرک الوسائل، ج 4، ص 351./
و در رویات دیگری آمده: هر کسی سوره الرحمن را قرائت کند خداوند به ضعف و ناتوانی او رحم می اورد و او توانایی ادای شکر نعمت های خدادادی را پیدا می کند
/پاورقی 3. مجمع البیان، ج 9، ص 326./
امام صادق علیه السلام فرمودند: از قرائت سوره الرحمن و عمل به آن غافل نباشید زیرا این سوره در دل منافقان استقرار نمی یابد. در روز قیامت خداوند این سوره را به شکل انسانی در بهترین شکل و خوشترین بو وارد می کند تا اینکه در جایگاهی که نزدیکتر از آن وجود ندارد نزد خداوند می ایستد آنگاه خداوند می فرماید چه کسی در دنیا همواره تو را قرائت می کرد؟ سوره الرحمن در جواب می گوید ای پروردگارم فلان و فلان پس از آن چهره ایشان سفید و نورانی می شود خداوند به این گروه می فرماید هر کس را که دوست دارید شفاعت کنید آن گاه خداوند می فرماید به بهشت وارد شوید و هرجایی که دوست دارید سکونت گزینید
/پاورقی 4. ثواب الاعمال، ص 116./
از امام صادق علیه السلام نقل شده: هر کس سوره الرحمن را قرائت کند و همه جا پس از آیه - فبای الا ربکما تکذبان - بگوید: - لابشی من الائک رب اکذب - اگر در آن روز یا شب از دنیا برود شهید محسوب می شود
/پاورقی 5. همان./
از حضرت زهرا سلام الله علیها روایت شده است: قرائت کننده سوره الرحمن در ملکوت آسمانها و زمینها ساکن در بهشت فردوس خوانده می شود.
/پاورقی 6. کنز العمال، ج 2، ص 264./

آثار و برکات تلاوت سوره الرحمن

1. آسان شدن امور
از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم نقل شده: هر کس این سوره را بنویسد و به خود همراه داشته باشد خداوند هر کار سختی را برای او آسان می کند.
/پاورقی 7. تفسیرالبرهان، ج 5، ص 238./
2. درمان درد چشم
امام صادق علیه السلام فرمودند: اگر سوره الرحمن را بنویسند و همراه کسی که درد چشم دارد باشد، بهبود می یابد.
/پاورقی 8. همان./
3. بهبود بیماری طحال، قلب و...
مرحوم کفعمی در کتاب المصباح آورده است: اگر سوره الرحمن را بنویسند و بشویند و از آب آن بیاشامند برای بیماری طحال و دردها و بیماری های قلب مفید است و اگر نوشته آن را برای درد چشم و بیماری صرع به همراه داشته باشند بهبود می بخشد.
/پاورقی 9. المصباح کفعمی، ص 458./
4. آسان شدن وضع حمل
برای تسهیل وضع حمل آیه - سنفرغ لکم ایها الثقلان فبای الا ربکما تکذبان - را بنویسند و بر پشت حامله ببندند بعد که فارغ شد آن را باز کنند.
/پاورقی 10. درمان با قرآن، ص 108./

شأن نزول و محتوای سوره الرحمن

این سوره به طور کلی بیانگر نعمتهای مختلف (معنوی) و (مادی) خداوند است که بر بندگان خود ارزانی داشته، و آنها را غرق در آن ساخته است، به طوری که می توان نام این سوره را (سوره رحمت) یا سوره نعمت گذارد، و به همین دلیل با نام مبارک (الرحمن) که (رحمت واسعه الهی) را بازگو می کند آغاز شده، و با جلال و اکرام خداوند پایان گرفته است، و ۳۱ بار جمله (فبای آلا ربکما تکذبان) که به وسیله آن از بندگانش اقرار برنعمتهای خود می گیرد در آن ذکر شده. بنابراین از یک نظر مجموع سوره یک بخش به هم پیوسته پیرامون نعمتهای خداوند منان است، و اما از نظر دیگر می توان محتوای آن را به چند بخش تقسیم کرد: (بخش اول) که مقدمه و آغاز سوره است از نعمتهای بزرگ خلقت، تعلیم و تربیت، حساب و میزان، وسائل رفاهی انسان، و غذاهای روحی و جسمی او سخن می گوید. (بخش دوم) توضیحی است بر مساله چگونگی آفرینش انس و جن. (بخش سوم) بیانگر نشانه ها و آیات خداوند در زمین و آسمان است. در بخش چهارم از نعمتهای دنیوی فراتر رفته، سخن از نعمتهای جهان دیگر است که با دقت و ظرافت خاصی ریزه کاریهای نعمتهای بهشتی اعم از باغها، چشمه ها، میوه ها، همسران زیبا و باوفا، و انواع لباسها، توضیح داده شده است.
/پاورقی . تفسیر نمونه جلد ۲۳ صفحه ۹۲./
و بالاخره در (بخش پنجم) این سوره اشاره کوتاهی به سرنوشت مجرمان و قسمتی از مجازاتهای دردناک آنها آمده است، ولی از آنجا که اساس سوره بر بیان رحمت الهی است در این قسمت توضیح زیادی داده نشده، به عکس نعمتهای بهشتی که به طور مشروح و گسترده آمده است آنچنان که دلهای مؤ منان را غرق سرور و امید کرده، غبار غم را از دل بر می دارد، و نهال شوق را در خاطر می نشاند. تکرار آیه (فبای آلا ربکما تکذبان) آن هم در مقطعهای کوتاه آهنگ جالب و زیبائی به سوره داده، و چون با محتوای زیبایش آمیخته می شود و جاذبه خیره کننده ای پیدا می کند، لذا جای تعجب نیست که در حدیثی از پیغمبر گرامی اسلام صلی اللّه علیه و آله نقل شده است که فرمود: لکل شی عروس و عروس القران سورة الرحمن جل ذکره: (برای هر چیزی عروسی است، و عروس قرآن سوره الرحمن است). قابل توجه اینکه واژه (عروس) گرچه در زبان فارسی به خصوص ‍ زن اطلاق می شود، ولی در فرهنگ عرب به مرد و زن هر دو مادام که در مراسم عروسی هستند اطلاق می گردد. و از آنجا که مرد و زن در چنین مراسمی در بهترین و زیباترین حالات و کاملترین احترامات قرار دارند این واژه به موجودات بسیار زیبا و گرامی اطلاق می شود. علت انتخاب نام (الرحمن) برای این سوره و نیز تناسبش ناگفته پیداست.
/پاورقی . تفسیر نمونه جلد ۲۳ صفحه ۹۳./
فضیلت تلاوت سوره الرحمن از آنجا که این سوره حس شکرگزاری را در انسانها به عالیترین وجهی برمی انگیزد، و بیان نعمتهای مادی و معنوی دنیا و آخرت شوق طاعت و بندگی را در دل او افزایش می دهد فضیلتهای فراوانی برای تلاوت آن در روایات آمده است، البته تلاوتی که در اعماق روح انسان نفوذ کند و مبدا حرکت گردد نه مجرد لقلقه زبان. از جمله در حدیثی از رسول خدا می خوانیم: من قرا سورة الرحمن رحم الله ضعفه و ادی شکر ما انعم الله علیه: (هر کس سوره الرحمن را بخواند خداوند به ناتوانی او (در ادای شکر نعمتها) رحم می کند، و حق شکر نعمتهائی را که به او ارزانی داشته خودش ادا می کند). در حدیث دیگری در (ثواب الاعمال) از امام صادق علیه السلام می خوانیم: تلاوت سوره الرحمن، و قیام به آن را هرگز رها نکنید، چرا که این سوره در قلوب منافقان هرگز استقرار نمی یابد، و خداوند آن را در قیامت در صورت انسانی قرار می دهد که زیباترین چهره، و خشبوترین رائحه را دارد، سپس در جائی قرار می گیرد که از همگان به خداوند متعال نزدیکتر است! خداوند از این سوره می پرسد: چه کسی در زندگی دنیا به محتوای تو قیام داشت و تلاوت تو را ادامه می داد؟ در پاسخ می گوید: خداوندا! فلان و فلان در اینحال صورتهای آنها سپید می شود، خدا به آنها می فرماید: اکنون هر که را می خواهید شفاعت کنید، آنها تا آنجا که آرزو دارند شفاعت می کنند، و برای هیچکس شفاعت نمی کنند مگر اینکه به آنها گفته می شود وارد بهشت شوید و هر کجا می خواهید ساکن تفسیر نمونه جلد ۲۳ صفحه ۹۴ گردید!. و در حدیث دیگری از آن حضرت آمده است: من قرا سورة الرحمن فقال عند کل (فبای آلا ربکما تکذبان) لا بشی من آلائک رب اکذب، فان قراها لیلا ثم مات مات شهیدا، و ان قراها نهارا فمات مات شهیدا: هر کس سوره الرحمن را بخواند و هنگامی که به آیه (فبای آلا ربکما تکذبان) می رسد بگوید لا بشی من الائک رب اکذب: (خداوندا هیچ یک از نعمتهای تو را انکار نمی کنم) اگر این تلاوت در شب باشد و در همان شب بمیرد شهید خواهد بود، و اگر در روز باشد و در همان روز بمیرد نیز شهید خواهد بود)!.
/پاورقی . تفسیر نمونه جلد ۲۳ صفحه ۹۵./

داستان سوره الرحمن

چند روایت درباره وجود دو قسم بهشت و درباره همسران بهشتی
و در مجمع البیان در ذیل آیه (و من دونهما جنتان) از علا بن سیابه از ابی عبداللاهّمام صادق علیه السلام روایت کرده که علا گفت: به آن جناب عرضه داشتم: مردم از این اعتقاد ما تعجب می کنند، می گوییم بعضی از مردم از آتش دوزخ در می آیند، و داخل بهشت می شوند، آری مردم به ما می گویند: لابد این دوزخیان با اولیای خدا محشور و همنشین هم می شوند؟ حضرت فرمود: ای علا بهشت تنها بهشت اولیا نیست، از بهشت ایشان پایین تر نیز بهشت هست، خدای تعالی می فرماید: (و من دونهما جنتان)، پس لازمه بیرون شدن گنهکاران از دوزخ این نیست که با اولیای خدا محشور هم باشند.
و در الدر المنثور است ابن جریر، ابن ابی حاتم و ابن مردویه، از ابو موسی از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم روایت کرده اند که در تفسیر دو آیه (و لمن خاف مقام ربه جنتان) و (و من دونهما جنتان) فرموده: دو بهشت اول از طلا، و برای مقربین، و دو بهشت دوم از نقره و برای اصحاب یمین است.
مؤلف: این دو روایت بیان گذشته ما در تفسیر دو آیه مذکور را تایید می کند.
و نیز در آن کتاب است که طبرانی و ابن مردویه از ابی ایوب روایت کرده اند که گفت: از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم معنای آیه مدهامتان را پرسیدم، فرمود: یعنی دو بهشت سر سبز.
و قمی در تفسیرش به سندی که به یونس بن ظبیان دارد از امام صادق علیه السلام روایت کرده که در تفسیر جمله (نضاختان) فرمود: یعنی دو چشمه فوار و جوشان.
و باز در همان کتاب در معنای جمله (فیهن خیرات حسان) آمده که: معصوم فرمود: منظور دخترانی است که چون گیاه بر لب شط کوثر می رویند، هر قدر از آنها گرفته شود دوباره به جایش می روید.
و در مجمع البیان در ذیل جمله (خیرات حسان) از ام سلمه از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم نقل کرده که فرموده:
زنان بهشتیند که خیرات در اخلاق، و حسان در رخسارند.
و در فقیه از امام صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود: خیرات حسان از جنس زنان اهل دنیایند، که از حور العین هم زیباترند.
و در روضه کافی به سند خود از حلبی روایت کرده که گفت: از امام صادق علیه السلام معنای این کلام خدای عزوجل را پرسیدم که می فرماید: (فیهن خیرات حسان) فرمود: منظور از آن بانوان صالحه و با ایمان و معرفت است.
مؤلف: منطبق شدن آیه شریفه با در نظر داشتن سیاق آن، بر مورد این دو روایت ابهام دارد، و آنطور که باید انطباقش روشن نیست.