فضیلت قرائت و خواص سوره توحید

یکصد و دوازدهمین سوره قران کریم است که مکی و 4 ایه دارد. این سوره را اخلاص، صمد، اساس، برائة، جمال، معرفت، مانع، نور، تفرید، تجرید، ولایت نیز می گویند.
این سوره از ارزشمند ترین سوره های قرآن است که به قرائت و ارتباط با آن بسیار سفارش شده است و آثار و فواید بیشماری دارد.
امام باقر علیه السلام فرموده اند: سوره توحید برابر با یک سوم قران است.
امام رضا علیه السلام نیز فرمودند: هر کس سوره توحید را بخواند و به ان ایمان داشته باشد توحید را شناخته است.
رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم فرموده اند این سوره را زیاد بخوانید زیرا این سوره نور قرآن است.
هم چنین از ایشان نقل شده است: هر کس سوره توحید را قرائت نماید با خواندن آیه اول، خداوند هزار نگاه به او می کند و با خواندن آیه دوم، خداوند هزار دعای او را مستجاب می کند و با آیه سوم هزار خواسته اش را به او می دهد و با آیه چهارم، هزار حاجت از حاجت های دنیا و آخرتش را روا می کند.
امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمودند: هر کس سوره توحید و قدر را در روز یا شبش 100 بار قرائت نماید خداوند پس از مرگش نوری در قبر او قرار می دهد و نوری در پیش و پس او قرار گرفته و او را تا بهشت همراهی می کند.
امام صادق علیه السلام فرمودند: هر کس سه روز بر او بگذرد وسوره توحید را نخواند خوار شده و بند ایمان از او برداشته می شود و اگر در آن حال بمیرد در حال کفر مرده است.
و نیز می فرمایند: هر که روزی بر او بگذرد و در نمازهای 5 گانه اش سوره توحید را نخواند به او گفته می شود تو از نمازگزاران نیستی.
قرائت این سوره در بسیاری از مکان ها و زمان ها مانند پس از نماز صبح، بعد از هر نماز واجب، هنگام خواب و... سفارش شده است.

ختم سوره توحید

از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم روایت شده است: در روز 5 شنبه چهار رکعت نماز بجای آورد یعنی در هر دو رکعت یک سلام و به این شکل عمل کند:
1. رکعت اول: سوره حمد و توحید 11 مرتبه
2. رکعت دوم: سوره حمد و توحید 21 مرتبه
3. رکعت سوم: سوره حمد و 31 مرتبه نوحید
4. رکعت چهارم: سوره حمد و 41 مرتبه توحید را بخواند و بعد از فارغ شدن از نماز، 51 مرتبه توحید را بخواند و 51 مرتبه صلوات بفرستد و پس از آن به سجده رود و در سجده 100 مرتبه بگوید: یا الله یا الله بعد از آن دعا کند به آنچه می خواهد می رسد.
پیامبر فرمودند: کسی که این نماز را بجا آورد و از خداوند بخواهد که کوه ها از همدیگر زوال پیدا کنند خواهد شد یا نزول باران را بخواهد خواهد شد و اینکه حجابی میان او و پروردگار نخواهد بود و اینکه خداوند هر آینه غضب خواهد کرد به کسی که این نماز را به جای آورد و حاجت خود را نخواهد.
ختم الله الصمد در شب جمعه 41 هزار بار بسیار مجرب است.
جهت توانگری: در 3 شب جمعه هر شبش دو رکعت نماز بگذارد و در هر رکعت 10 مرتبه سوره حمد و 11 مرتبه سوره توحید را بخواند و بعد از سلام 100 مرتبه صلوات بفرستد.

آثار و برکات تلاوت سوره توحید

1. شفا دهندگی
در این باره در سخنی از امام باقر علیه السلام آمده است: هر کس سوره حمد و سوره توحید او را شفا ندهد هیچ چیز دیگری او را شفا نخواهد داد همه بیماری ها با این دو سوره درمان می شود.
2. درمان تب
هر کس که حضرت زهرا سلام الله و فرزندانش را دوست دارد و دچار بیماری تب شود سوره توحید را 1000 بار بخواند آنگاه خداوند را به حق فاطمه قسم دهد که شفا خواهد گرفت.
3. درد چشم
از امام صادق علیه السلام نقل شده است: هر کس این سوره را بر درد چشم بخوانند به قدرت خداوند دردش آرام می گیرد.
4. درد دندان
از امام باقر علیه السلام نقل شده: هر گاه احساس درد دندان کردی سوره حمد و توحید را بخوان در حالی که دست خود را بر موضع درد گذاشته ای و پس از ان ایه 88 سوره نمل را قرائت کن دردش ارام می گیرد.
5. امنیت
امنیت خواهی و پرهیز از خطرات و حوادث ناگوار از خواسته های اولیه و همیشگی انسان هاست و مردم از هر گونه حادثه و بدی ای که زندگی آرام و بی دردسر آنها را دچار تشویش و گرفتاری کند مخالفند و در پی دستاویز هایی برای امان جویی از این ناگواری ها هستند. سوره توحید از این دستاویزهای محکم الهی است که به وسیله آن می توان خود را در آغوش امیت الهی قرار داد. مواردی که به امنیت جویی از سوره توحید سفارش شده است از این قرار است:
الف: هنگام سفر
از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم روایت شده: هر کس که می خواهد به سفری برود دو طرف چهارچوب در را بگیرد و 11 بار توحید را قرائت نماید خداوند پاسبان او خواهد بود تا به منزلش بازگردد.
ب: هنگام خروج از خانه
امام صادق علیه السلام می فرماید: هر کس هنگام خرج از منزل 10 مرتبه سوره توحید را بخواند هموراه در حفظ و حراست خداوند است تا به خانه بازگردد.
ج: وارد شدن بر حاکم یا قدرتمند
از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم روایت شده: هر وقت بر حاکم یا ستمگری وارد شوی در حالی که به او نگاه می کنی سوره توحید را سه مرتبه بخوان و دست چپت را مشت کن و برا این حال باشد تا از نزد او بیرون می روی.
امام صادق علیه السلام نیز فرموده اند: هر کس پیش از رفتن به نزد قدرتمند و زورگویی سوره توحید را قرائت کند خداوند به واسطه آن مانع زیان دیدن او می شود.
د: هنگام خواب
امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمودند: هر کس هنگام خوابش سوره توحید را قرائت نماید خداوند50 فرشته را مأمور حراست و نگهبانی او قرار می دهد.
6. رفع فقر و تنگدستی
از امیر المؤمنین علیه السلام روایت شده است: هر وقت وارد منزل می شوید سوره تحید را بخوانید زیرا این کار فقر را از بین می برد. 18
7. بخشش گناهان
قرائت سوره توحید از عوامل پاک شدن گناهان است. رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرموده اند: هر کس در شب یا روز جمعه، 200 مرتبه سوره توحید را در نماز 4 رکعتی 2تا دو رکعت بخواند یعنی درهر رکعت بعد از حمد 50 بار توحید را بخواند گناهانش بخشیده می شود هر چند به اندازه دریا باشد.
در فقه الرضا امده است: هر کس سوره توحید را 21 بار بخواند خداوند قصری در بهشت برای او بنا می کند و هر کس 41 بارقرائت کند خداوند همه گناهانش از گذشته و اینده را می آمرزد.
امام صادق علیه السلام در این باره فرمودند: هر کس این سوره را در هنگام خواب بخواند خداوند گناهان 50 سال گذشته اش را می بخشد.
8. استجابت دعا
رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم در بیان شرایط یک نماز فرمودند: در رکعت اول پس از حمد توحید را بخواند زیرا دعای پس از آن مستجاب می شود و بدین وسیله دعای قنوت آن نیز مستجاب می گردد.
9. امان از گناه
امیرالمومنین علی علیه السلام فرمودند: هر کس نماز صبح را بر پا دارد و پس از نماز در جایش بنشیند و سوره توحید را 11 مرتبه قبل از طلوع خورشید قرائت کند آن روز مرتکب گناه نمی شود هر چند شیطان به سوی او طمع کند.
10. برکت
ایجاد برکت در عمر، زندگی، کار، مطالعه،... از عوامل موفقیت در این کارهاست. عوامل بسیاری برای انسان ایجاد برکت می کنند و اسباب زیادی مانع برکت هستند. قرائت سوره توحید از عوامل ایجاد برکت است.
در سخن امام باقر علیه السلام آمده است: هر کس سوره توحید را یک بار بخواند مایه ایجاد برکت بر او می شود و هر کس این سوره را دو بار بخواند بر او و خانواده اش برکت داده می شود و اگر آن را سه بار قرائت نماید به او و خانواده و همسایگانش برکت داده می شود. 24

شأن نزول و محتوای سوره توحید

این سوره چنان که از نامش پیدا است سوره اخلاص و سوره توحید از توحید پروردگار، و یگانگى او سخن مى گوید، و در چهار آیه کوتاه، چنان توصیفى از یگانگى خداوند کرده، که نیاز به اضافه ندارد.
در شأن نزول این سوره، از امام صادق علیه السلام چنین نقل شده: یهود از رسول الله صلى الله علیه وآله تقاضا کردند، خداوند را براى آنها توصیف کند، پیغمبر صلى الله علیه وآله سه روز سکوت کرد و پاسخى نگفت، تا این سوره نازل شد و پاسخ آنها را بیان کرد.
در بعضى از روایات آمده: این سؤال کننده عبدالله بن صوریا یکى از سران معروف یهود بود، و در روایت دیگرى آمده: عبداهلّن بن سلام چنین سؤالى را از پیغمبر اکرم صلى الله علیه وآله در مکّه کرد، سپس ایمان آورد، و ایمان خود را همچنان مکتوم مى داشت.
در روایات دیگرى آمده است: مشرکان مکّه چنین سؤالى را کرده اند.
در بعضى از روایات نیز آمده: سؤال کنندگان، گروهى از مسیحیان نجران بودند.
در میان این روایات، تضادى وجود ندارد، زیرا ممکن است این سؤال از ناحیه همه آنها مطرح شده باشد، و این خود دلیلى است بر عظمت فوق العاده این سوره، که پاسخگوى سؤالات افراد و اقوام مختلف است.

داستان سوره توحید

بحث روایتى
در کافى به سند خود از محمد بن مسلم از امام صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود: یهودیان از رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم پرسیدند: مشخصات و حسب و نسب پروردگارت را براى ما بیان کن. آن جناب تا سه روز پاسخ نداد، تا آنکه سوره قل هو الله احد نازل شد.
مؤلف: و در کتاب احتجاج از امام عسکرى علیه السلام روایت آورده که فرمود: سؤال کننده عبد الله بن صوریاى یهودى بوده، و در بعضى روایات اهل سنت آمده که سائل عبد الله بن سلام بوده، و این سؤال را در مکه کرد، و بعد از شنیدن پاسخ ایمان آورد، ولى ایمان خود را پنهان مى داشت، و در بعضى دیگر آمده جمعیتى از یهود بودند که این سؤال را از آن جناب کردند، و در روایات بسیارى از طرق اهل سنت آمده که اصلا سؤال از ناحیه یهودیان نبوده، بلکه از ناحیه مشرکین مکه بوده، و به هر حال هر چه بوده مراد از حسب و نسب، صفات و مشخصات خداى تعالى است.
و در کتاب معانى به سند خود از اصبغ بن نباته از على علیه السلام روایت آورده که در ضمن حدیثى فرمود: نسبت خداى عزوجل همان سوره: قل هو الله... است و در کتاب علل به سند خود از امام صادق علیه السلام روایت کرده که در حدیث معراج فرمود: خداى تعالى به آن جناب یعنى به رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: قل هو الله احد، را همانطور که نازل شده بخوان، که این سوره نسبت و معرف من است.
مؤلف: و نیز به سند خود از موسى بن جعفر روایتى در معناى این روایت آورده. و در الدر المنثور است که ابو عبید در کتاب فضائل خود از ابن عباس از رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم روایت کرده که فرمود: سوره قل هو الله احد ثلث قرآن است.
مؤلف: روایات از طرق اهل سنت در این معنا بسیار زیاد است، و آن را از عده اى از صحابه از قبیل ابن عباس که روایتش گذشت، و ابى الدرداء، ابن عمر، جابر، ابن مسعود، ابى سعید خدرى، معاذ بن انس، ابى ایوب، ابى امامه، و غیر نامبردگان از رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم روایت کرده اند، و نیز در عده اى از روایات وارده از امامان اهل بیت علیهم السلام آمده، و مفسرین در توجیه آن وجوهى مختلف ذکر کرده اند،
که معتدل ترین آن این است که تمامى معارف قرآنى به سه اصل بر مى گردد، توحید و نبوت و معاد، و سوره مورد بحث از این سه اصل یک اصل را متعرض شده، از اول تا به آخرش در باره آن سخن گفته، و آن اصل توحید است.
و در کتاب توحید از امیر المومنین علیه السلام روایت آورده که فرمود در عالم رویا خضر علیه السلام را دیدم، و این رویا یک شب قبل از جنگ بدر بود، به آن جناب گفتم: از آنچه دارى چیزى به من تعلیم بده که بر دشمنان پیروز شوم. خضر گفت: بگو: یا هو یا من لا هو الا هو، همینکه صبح شد، رویاى خود را براى رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلم بازگو کردم، به من فرمود: اى على اسم اعظم را یاد گرفتى، و این کلام در جنگ بدر همچنان بر زبانم بود.
و نیز در آن کتاب آمده که امیر المومنین على علیه السلام سوره قل هو الله احد را خواند، و وقتى فارغ شد گفت: یا هویا من لا هو الا هو اغفرلى و انصرنى على القوم الکافرین اى کسى که نیست او مگر او، مرا بیامرز و مرا بر قوم کافر یارى فرما.
و در نهج البلاغه در باره خداى تعالى آمده: الاحد لا بتاویل عدد احد است، اما نه به تاویل عدد.
مؤلف: این روایت را در توحید هم از حضرت رضا علیه السلام نقل کرده به این عبارت: احد لا بتاویل عدد.
و در اصول کافى به سند خود از داوود بن قاسم جعفرى روایت آورده که گفت: به امام ابى جعفر دوم جواد الائمه علیه السلام عرضه داشتم: کلمه صمد چه معنایى دارد، فرمود به معناى سید مصمود الیه است، یعنى بزرگى که تمام موجودات عالم در حوائج کوچک و بزرگ به او مراجعه میکنند و محتاج اویند.
مؤلف: و در تفسیر کلمه صمد معانى دیگرى از ائمه اهل بیت علیهم السلام روایت شده، از آن جمله امام باقر علیه السلام فرمود: صمد به معناى سید و بزرگى است که سایرین او را اطاعت کنند، سیدى که مافوق او هیچ آمر و ناهى نباشد.
/پاورقی . ترجمه المیزان ج.2 ص: 677./
و از حسین بن على علیهما السلام روایت شده که فرموده است: صمد کسى و چیزى را گویند که جوف ندارد، و نیز به کسى گویند که نمى خوابد، و همچنین به کسى گفته مى شود که لم یزل بوده و لا یزال خواهد بود. و از امام سجاد علیه السلام نقل شده که فرمود: صمد کسى است که هر گاه بخواهد چیزى را ایجاد کند تنها بگوید: باش آن چیز موجود شود. و باز صمد به معناى کسى است که موجودات را بدون الگوى قبلى خلق کرده، آنها را اضداد و به اشکال مختلف و ازواج خلق کرده، کسى است که در یکتایى و ضد نداشتن یگانه است، و نیز در نداشتن شکل و مثل و شریک یکتا است.
و اصل در معناى صمد همان معنایى است که از ابى جعفر دوم علیه السلام نقل کردیم، چون در معناى آن لغتى از مفهوم قصد گرفته شده بود، و بنا بر این، معانى دیگر و مختلفه اى که از سایر ائمه علیهم السلام نقل شد تفسیر به لازمه معناى اصلى است، چون همه آنها از لوازم مقصود بودن خداى تعالى است، آرى خداى تعالى مقصودى است که هر موجودى در هر حاجتى که دارد به سوى او رجوع دارد، و خود او دچار هیچ حاجتى نمى شود.
و در کتاب توحید از وهب بن وهب قرشى از امام صادق علیه السلام از آباى گرامى اش علیهم السلام روایت آورده که اهل بصره به حسین بن على علیهماالسلام نامه اى نوشته، و در آن از کلمه صمد پرسیدند، حضرت در پاسخشان این نامه را به ایشان نوشت: بسم الله الرحمن الرحیم، اما بعد، مبادا در قرآن کریم خوض کنید. و در آن جدال راه نیندازید، و بدون علم و از روى مظنه و سلیقه در باره آن چیزى مگویید، که از جدم رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم شنیدم که مى فرمود: کسى که بدون علم در باره قرآن سخن بگوید، نشیمنگاه او پر از آتش خواهد بود، و خداى سبحان خودش کلمه صمد را تفسیر کرده، بعد از آنکه فرمود: الله احد الله الصمد، آن را با دو آیه بعد تفسیر نموده، فرمود: لم یلد و لم یولد و لم یکن له کفوا احد.
و نیز در آن کتاب به سند خود از ابن ابى عمیر از موسى بن جعفر علیه السلام روایت آورده که فرمود: و بدانکه خداى تعالى واحد و احد، و صمد است، نه فرزند دار مى شود تا فرزندش از او ارث ببرد، و نه خود از کسى متولد شده تا پدرش با او شریک باشد.
و باز در آن کتاب در خطبه دیگر از امیر المومنین علیه السلام آمده که فرمود: خداى عزوجل کسى است که از کسى متولد نشده تا در عزت شریکى داشته باشد، و خود فرزنددار نمى شود تا موروثى از بین رفتنى باشد.
و در همان کتاب در ضمن خطبه اى از آن جناب آمده که فرمود: خداى تعالى بزرگتر از آن است که کفوى داشته باشد تا به آن کفو تشبیه شود.
مؤلف: در این معانى که تاکنون از روایات نقل کردیم روایات دیگرى نیز هست.