فضیلت قرائت و خواص سوره واقعه

امام صادق علیه السلام: هرکس در دنیا هر شب سوره واقعه را تلاوت نماید هیچ گاه تهی دست و فقیر نشود و بعد از مرگ از رفقای جناب امیرالمومنین علیه السلام شود.
/پاورقی . عین الحیوة صفحه 476./
(شرح: در این قسمتی از خواص تلاوت سوره واقعه از زبان عالم ربانی حضرت آیت الله شهید دستغیب از کتاب سرای دیگر (تفسیر سوره واقعه را می آوریم)، سوره واقعه، چاره غفلت - سوره مبارکه واقعه، دارای خواص ظاهری و معنوی است. چنانچه هر کدام از سوره های قرآن دارای چنین خاصیتی هستند. یعنی علاوه بر جهت فضیلت قرآن و توجه به خداوند صاحب قرآن که برای همه سوره ها است، هر کدام آثار ویژه به خود دارند. در تفسیر مجمع البیان روایت شده کسی که سوره مبارکه (واقعه) را مکرر بخواند، از غافلین نوشته نمی گردد، بلکه نوشته می شود از اهل غفلت نیست،
/پاورقی . مجمع البیان جلد 5 صفحه 212./
بدیهی است کسی که سوره ای را که از اول تا آخرش راجع به اوضاع قیامت است، راجع به مرگ و بهشت و جهنم، است مکرر بخواند، دلش بیدار می شود. مگر مرده باشد دلی که بیدار نشود وگرنه از بیماری غفلت نجات میابد. نورافشانی و دوستی خداوند - از خواص خواندن این سوره مبارکه، این است که هرکس شبهای جمعه این سوره را بخواند، در قیامت، چهره اش مانند ماه در شبهای بدر (شب چهارده) می درخشد. و همچنین هرکس هر شب پیش از خواب سوره واقعه را بخواند، خدا او را دوست میدارد. البته محبت خدا سبب می شود که خلق هم او را دوست بدارند البته هر صاحب دلی نه هر حیوان دوپائی، مومن همیشه دشمنش زیادتر از دوستش میباشد.صاحبدل، مومن را دوست میدارد، چون جای محبت قلب است. در حالی که بیشتر مردمان، قلب زنده ندارند، دلشان مرده است، حد ادراکی برای آنها نمانده است، باید مومن باشد تا مومن را دوست بدارد. نزدیک شدن به مولا علی علیه السلام در اثر رهایی از غفلت - از جمله خواص قرائت مداوم این سوره شریفه، این است که، پس از مرگ، از رفقای مولا امیرالمومنین علی بن ابیطالب علیه السلام است. و این بالاترین خاصیت قرائت این سوره است که کارش به جائی برسد که رفیق علی علیه السلام شود.ممکن است برای بعضی موجب استبعاد شود یعنی برایش درک مطلب مشکل باشد بپذیرد، بواسطه خواندن مکرر این سوره، به چنین مقامی یعنی همنشینی با امیرالمومنین علیه السلام برسد. اگر نتیجه قرائت آن را که در اول عرض کردم توجه کنید، این استبعاد بر طرف می شود. گفتم: عمده نتیجه آن که از خود روایت فهمیده می شود، برطرف شدن بیماری غفلت است.در این نکته دقت کنید: اگر غفلت از بین رفت، دیگر گناهی از شخص سر نمی زند و همیشه اقبال به آخرت دارد، در همین دنیا پاک می شود، به قسمی که از هنگام مرگ، قابلیت مصاحبت و همنشینی با علی علیه السلام را داراست. بنابراین، سعی کنیم بر این سوره شریفه، مداومت داشته باشیم به شرطی که با تدبر در معانیش آنرا بخوانیم تا (ام الامراض) (مادر مرض ها) که غفلت از خداست، از ما کم شود یا از بین برود.
/پاورقی . (سرای دیگر صفحه 13 الی 15)./

آثار و برکات تلاوت سوره واقعه

درباره تلاوت این سوره روایات زیادی در منابع اسلامی ذکر شده است، از جمله در حدیثی از رسول خدا می ‏خوانیم: -
- من قرأ سورة الواقعه کتب لیس من الغافلین‏ -
- کسی که سوره واقعه را بخواند نوشته می‏شود که این فرد از غافلان نیست -.
چرا که آیات سوره آن قدر تکان ‏دهنده و بیدار کننده است که جایی برای غفلت انسان باقی نمی‏گذارد.
به همین دلیل در حدیث دیگری از پیامبر صلی الله علیه و آله می‏ خوانیم: وقتی از آن حضرت سؤال کردند: چرا با این سرعت آثار پیری در چهره مبارک شما ظاهر شده است؟ در پاسخ فرمود:
شیبتنی هود، و الواقعه، و المرسلات، و عم یتسالون:
- سوره‏های هود و واقعه و مرسلات و عم مرا پیر کرد -!
(چرا که‏ در این سوره‏ها اخبار تکان ‏دهنده ‏ای از قیامت و رستاخیز و حوادث هولناک و مجازات مجرمان آمده، همچنین داستانهای تکان‏ دهنده‏ ای از سرگذشت اقوام پیشین و بلاهایی که بر آنها نازل شد).
عثمان بن عفان به عنوان عیادت بر عبدالله بن مسعود وارد شد - در همان بیماریی که با آن از دنیا رفت - پرسید: از چه ناراحتی؟ گفت: از گناهانم. پرسید: چه میل داری؟ گفت: رحمت پروردگارم! گفت: اگر موافق باشی طبیب برای تو بیاورم؟ گفت: طبیب بیمارم کرده! گفت: اگر مایل باشی دستور دهم تا عطای تو را از بیت المال بیاورند. گفت: آن روز که نیازمند بودم به من ندادی و امروز که بی نیازم به من می دهی! گفت: مانعی ندارد برای دخترانت باشد. گفت: آنها هم نیاز ندارند زیرا من سفارش کرده ام سوره واقعه را بخوانند.
و به همین دلیل در روایت دیگری سوره واقعه سوره - غنی - نامیده شده است.
امام صادق علیه السلام به نقل از رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: اگر کسی سوره واقعه را هر شب بخواند هرگز فقیر نخواهد شد.
-اگر فردی پیش از خواب سوره واقعه را بخواند خدا را ملاقات نماید درحالی که صورتش مثل ماه باشد و هرگز در دنیا سختی و فقر نخواهد دید و از دوستداران حضرت علی علیه السلام باشد -
در حدیث دیگری از امام صادق علیه السلام می‏ خوانیم:
من قرأ فی کل لیلة جمعة الواقعة احبه اللَّه، و حببه الی الناس اجمعین، و لم یر فی الدنیا بؤسا ابدا، و لا فقرا و لا فاقة و لا آفة من آفات الدنیا، و کان من رفقا امیر المؤمنین علیه السلام:
- هر کس سوره واقعه را در هر شب جمعه بخواند خداوند او را دوست دارد و نزد همه مردم محبوب می ‏کند، و هرگز در دنیا ناراحتی نمی ‏بیند، و فقر و فاقه و آفتی از آفات دنیا دامن گیرش نمی‏ شود، و از دوستان امیر مؤمنان علی علیه السلام خواهد بود -.
روشن است که تنها نمی ‏توان با لقلقه زبان این همه برکات را در اختیار گرفت، بلکه باید به دنبال تلاوت فکر و اندیشه، و به دنبال آن حرکت و عمل باشد.

شأن نزول و محتوای سوره واقعه

در (تاریخ ‌القرآن) از (ابن ندیم) نقل شده که سوره (واقعه) چهل و چهارمین سوره ای است که بر پیغمبر اکرم صلی اللّه علیه و آله نازل شد قبل از آن سوره (طه)، و بعد از آن (شعرا) بوده است. این سوره همانگونه که از لحن آن پیدا است، و مفسران نیز تصریح کرده اند، در مکه نازل شده است، هر چند بعضی گفته اند آیه ۸۱ و ۸۲ در مدینه نازل گردیده، ولی دلیلی برای این گفته در دست نیست، و نشانه ای در آیات مزبور بر این ادعا وجود ندارد. سوره واقعه چنانکه از نامش پیدا است از قیامت و ویژگیهای آن سخن می گوید، و این معنی در تمام آیات ۹۶ گانه سوره مساله اصلی است، اما از یک نظر می توان محتوای سوره را در هشت بخش خلاصه کرد: ۱. آغاز ظهور قیامت و حوادث سخت و وحشتناک مقارن آن. ۲. گروه بندی انسانها در آن روز و تقسیمشان به (اصحاب الیمین) و (اصحاب الشمال) و (مقربین). ۳. بحث مشروحی از مقامات مقربین و انواع پاداشهای آنها در بهشت. ۴. بحث مشروحی درباره گروه دوم یعنی اصحاب الیمین و انواع مواهب الهی بر آنها. ۵. بحث قابل ملاحظه ای درباره (اصحاب الشمال) و مجازاتهای دردناک آنها در دوزخ.
/پاورقی . تفسیر نمونه جلد ۲۳ صفحه ۱۹۴./
۶ . ذکر دلائل مختلفی پیرامون مساله معاد از طریق بیان قدرت خداوند، و خلقت انسان از نطفه ناچیز، و تجلی حیات در گیاهان، و نزول باران، و فروغ آتش، که در ضمن نشانه هائی از توحید نیز محسوب می شود. ۷. ترسیمی از حالت احتضار و انتقال از این جهان به جهان دیگر که آن خود نیز از مقدمات رستاخیز است. ۸. نظر اجمالی دیگری روی پاداش و کیفر مؤمنان و کافران و سرانجام سوره را با نام پروردگار عظیم پایان می دهد. فضیلت تلاوت این سوره درباره تلاوت این سوره روایات زیادی در منابع اسلامی ذکر شده است، از جمله در حدیثی از رسول خدا می خوانیم: (من قرا سورة الواقعه کتب لیس من الغافلین): (کسی که سوره واقعه را بخواند نوشته می شود که این فرد از غافلان نیست). چرا که آیات سوره آنقدر تکاندهنده و بیدارکننده است که جائی برای غفلت انسان باقی نمی گذارد. به همین دلیل در حدیث دیگری از پیامبر صلی اللّه علیه و آله می خوانیم: وقتی از آن حضرت سؤال کردند: چرا با این سرعت آثار پیری در چهره مبارک شما ظاهر شده است؟ در پاسخ فرمود: شیبتنی هود، والواقعه، والمرسلات، و عم یتسائلون: (سوره های هود و واقعه و مرسلات و عم مرا پیر کرد)! (چرا که
/پاورقی . تفسیر نمونه جلد ۲۳ صفحه ۱۹۵./
در این سوره ها اخبار تکاندهنده ای از قیامت و رستاخیز و حوادث هولناک و مجازات مجرمان آمده، همچنین داستانهای تکاندهنده ای از سرگذشت اقوام پیشین و بلاهائی که بر آنها نازل شد). در حدیث دیگری از امام صادق علیه السلام می خوانیم: من قرا فی کل لیلة جمعة الواقعة احبه الله، و حببه الی الناس اجمعین، و لم یر فی الدنیا بؤ سا ابدا، و لا فقرا و لا فاقة و لا آفة من آفات الدنیا، و کان من رفقا امیرالمؤ منین علیه السلام: (هر کس سوره واقعه را در هر شب جمعه بخواند خداوند او را دوست دارد و نزد همه مردم محبوب می کند، و هرگز در دنیا ناراحتی نمی بیند، و فقر و فاقه و آفتی از آفات دنیا دامنگیرش نمی شود، و از دوستان امیرمؤ منان علی علیه السلام خواهد بود). در حدیث دیگری آمده است که عثمان بن عفان به عنوان عیادت وارد بر عبدالله بن مسعود شد در همان بیماری که با آن از دنیا رفت، پرسید: از چه ناراحتی؟ گفت: از گناهانم، گفت: چه میل داری؟ گفت: رحمت پروردگارم! گفت: اگر موافق باشی طبیب برای تو بیاوریم؟ گفت: طبیب بیمارم کرده، گفت: اگر مایل باشی دستور دهم عطای تو را از بیت المال بیاورند، گفت: آن روز که نیازمند بودم به من ندادی و امروز که بی نیازم به من می دهی؟ گفت: مانعی ندارد برای دخترانت باشد، گفت: آنها هم نیازی ندارند، چرا که من سفارش کردم سوره (واقعه) را بخوانند، من از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله شنیدم که می فرماید: من قرا سورة الواقعة کل لیلة لم تصبه فاقة ابدا: (هر کس سوره واقعه را هر شب بخواند هرگز فقیر نخواهد شد).
/پاورقی . تفسیر نمونه جلد ۲۳ صفحه ۱۹۶./
و به همین دلیل در روایت دیگری سوره واقعه سوره (غنی) نامیده شده است. روشن است که تنها نمی توان با لقلقه زبان اینهمه برکات را در اختیار گرفت، بلکه باید به دنبال تلاوت فکر و اندیشه، و به دنبال آن حرکت و عمل باشد.
/پاورقی . تفسیر نمونه جلد ۲۳ صفحه ۱۹۷./

داستان سوره واقعه

بحث روایتی (روایاتی در ذیل آیه: (اذا وقعت الواقعه...) و مراد از (السابقون السابقون)
در کتاب خصال از زهری روایت آورده که گفت: از علی بن الحسین علیهما السلام شنیدم می فرمود: کسی که بین خود و خدا نسبت و رابطه ای برقرار نکرده باشد در دنیا عمرش به حسرت می گذرد، و دلش از حسرت پاره پاره می شود، به خدا سوگند دنیا و آخرت وضعی دارند که تنها می توان به دو کفه ترازو تشبیهش کرد، هر یک از دو کفه به هر مقدار سنگین شود، کفه دیگر به همان مقدار نادیده گرفته می شود، آنگاه این کلام خدای عزوجل را تلاوت کرد که می فرماید: (اذا وقعت الواقعة) منظور از واقعه قیامت است (لیس ‍ لوقعتها کاذبه خافضه) قسم به پروردگار: قیامت پایین می برد دشمنان خدا را در آتش (رافعة) قسم به پروردگار: قیامت بلند می کند دوستان خدا را به سوی بهشت.
و در تفسیر قمی است که راجع به آیه (اذا وقعت الواقعه لیس لوقعتها کاذبة) فرمود: در وقوع قیامت کذبی نیست بلکه حق است، و خافضه دشمنان خدا را پایین می آورد و (رافعه) اولیای خدا را بلند می کند، (اذا رجت الارض رجا)، فرمود: یعنی ابعاض زمین به یکدیگر کوفته می شود (و بست الجبال بسا)، یعنی کوهها از ریشه کنده می شوند، (فکانت هبا منبثا) فرمود: (هبا) آن ذره هایی است که هنگام تابش نور خورشید از پنجره به درون خانه، ستون نورش دیده می شود، (و کنتم ازواجا ثلثة)، یعنی در روز قیامت شما مردم سه دسته خواهید بود، اول اصحاب میمنه، و چه اصحاب میمنه ای، و دوم اصحاب مشئمه، و چه اصحاب مشئمه ای، و سابقین (در عمل خیرسابقین در مغفرت و رحمتند، و) جلوتر از هر کس دیگر به بهشت در می آیند.
مؤلف: این که فرمود: (جلوتر از هر کس دیگر به بهشت در می آیند) تفسیر سابقین دوم است.
و در الدر المنثور است که: عبد بن حمید و ابن جریر و ابن منذر، از علی بن ابی طالب علیه السلام روایت کرده که فرمود: (هبا منبث) عبارت است از ذرات سرگردان در فضا و (هبا منثور) به معنای غباری است که در ستون شعاع خورشید تابیده از پنجره دیده می شود.
و نیز در همان کتاب آمده که ابن مردویه از ابن عباس روایت کرده که در تفسیر جمله (و السابقون السابقون) گفته: این آیه درباره حزقیل مؤ من آل فرعون، و حبیب نجار، داستانش در سوره یس آمده، و علی بن ابی طالب علیه السلام نازل شده، که هر یک از آنان پیشگام امت خود بوده، و علی از همه آنان افضل است.
و در مجمع البیان از ابی جعفر علیه السلام روایت کرده که فرمود: سابقین چهار کس هستند: اول پسر آدم، که به دست برادرش ‍ کشته شد، و دوم پیشگام امت موسی بود، که همان مؤ من آل فرعون است، سوم پیشگام امت عیسی، یعنی حبیب نجار است، و چهارم پیشگام امت اسلام، یعنی علی بن ابی طالب علیه السلام است.
مؤلف: این معنا در روضة الواعظین از امام صادق علیه السلام نیز روایت شده.
و شیخ طوسی در امالی خود به سندی که از ابن عباس دارد از او روایت کرده که گفت:
از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله وسلم معنای آیه شریفه (و السابقون السابقون اولئک المقربون فی جنات النعیم) را پرسیدم، فرمود: جبرئیل به من گفت: اینان عبارتند از علی، و شیعیان او، آری علی و شیعیانش جلوتر از هر کس دیگر به بهشت در می آیند و کرامت و احترامی که نزد خدا دارند مقرب درگاه خدایند.
و در کمال الدین به سند خود از خیثمه جعفی از امام ابی جعفر علیه السلام روایت کرده که در ضمن حدیثی فرمود: (السابقون السابقون) ماییم، و آخرون هم که درباره اش فرموده: (و قلیل من الاخرین) ما هستیم.
و در عیون در باب (ما جا عن الرضا علیه السلام من الاخبار المجموعة) به سند خود از علی علیه السلام روایت آورده که فرمود: آیه شریفه (و السابقون السابقون اولئک المقربون) درباره من نازل شده است.
و در مجمع البیان در ذیل همین آیه از علی علیه السلام نقل کرده که فرمود: منظور سبقت گرفتن به انجام نمازهای پنجگانه است.
مؤلف: همان طور که در سابق هم گفتیم، باید این احادیث را حمل بر تمثیل کرد.