فضیلت قرائت و خواص سوره ضحی

نود و سومین سوره قرآن کریم است که مکی و 11 آیه دارد.
امام صادق علیه السلام در فضیلت این سوره مبارکه فرمودند: هر کس سوره ضحی را شب یا روز زیاد بخواند چیزی در حضورش نیست مگر اینکه به نفع او شهادت می دهند حتی مو و پوست و گوشت و استخوانش. خداوند پس از این شهادت ها می گوید: شهادت شما را برای این بنده ام پذیرفتم. او را به بهشت ببرید تا هر چه که دوست دارد به او اعطا شود. گوارایش باد.
/پاورقی 1. ثواب الاعمال، ص 123./
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرموده اند: هر کس سوره ضحی را قرائت نماید از جمله ی کسانی که خداوند از او راضی است و رسول خدا از او شفاعت می کند و به تعداد همه یتیم ها و مستمندان، خداوند ده حسنه به او اعطا می کند.
/پاورقی 2. مجمع البیان، ج 10، ص 379./
همچنین ایشان فرموده اند: هر کس در شب بیست و سوم ماه رجب دو رکعت نماز بخواند و در هر رکعت پس از حمد 5 مرتبه سوره ضحی را بخواند خداوند به تعداد حروف این سوره و به تعداد کافران در بهشت به او درجه می دهد. همچنین ثواب هفتاد حج و ثواب کسانی که در هزار تشییع جنازه شرکت کرده و کسی که هزار مریض را عیادت کرده و ثواب کسی که هزار حاجت مسلمانان را برآورده کرده به او داده می شود.
/پاورقی 3. اقبال الاعمال، ج 3، ص 260./

ختم سوره ضحی

هر کس 40 بار این سوره را بلافاصله و بدون تکلم و رو به قبله و با طهارت، در روز ها یا شب های مبارک مثلا شب جمعه بخواند به هر نیتی که باشد حاجتش برآورده شود.
/پاورقی 7. درمان با قرآن، ص 150./

آثار و برکات تلاوت سوره ضحی

1. برای بیاد آوردن امر فراموش شده
اگر سوره ضحی را برای یک امر فراموش شده بخواند به یاد می آورد.
/پاورقی 4. مصباح کفعمی، ص 460./

2. بازگشت غائب
اگر سوره ضحی را به اسم کسی که غائب یا گم شده است خوانده شود مسافر و گمشده سالم به خانه و خانواده اش باز می گردد.
/پاورقی 5. تفسیرالبرهان، ج 5، ص 681./
گفته اند: هر گاه بخواهی غایبی را حاضر کنی سوره ضحی را 11 بار بخوان.
/پاورقی 6. درمان با قرآن، ص 150./

شأن نزول و محتوای سوره ضحی

طبق بعضی از روایات وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله بر اثر تاخیر و انقطاع موقت وحی ناراحت بود، و زبان دشمنان نیز باز شده بود، این سوره نازل شد و همچون باران رحمتی بر قلب پاک پیامبر صلی الله علیه و آله نشست.
این سوره با دو سوگند آغاز می شود، سپس به پیامبر صلی الله علیه و آله بشارت می دهد که خدا هرگز تو را رها نساخته است.
بعد به او نوید می دهد که خداوند آنقدر به او عطا می کند که خشنود شود.
و در آخرین مرحله، گذشته زندگانی پیامبر صلی الله علیه و آله را در نظر او مجسم می سازد که خداوند چگونه او را همیشه مشمول انواع رحمت خود قرار داده، و درسخت ترین لحظات زندگی حمایتش نموده است.
و لذا در آخرین آیات به او دستور می دهد که (به شکرانه این نعمتهای بزرگ الهى) با یتیمان و مستمندان مهربانی کند و نعمت خدا را بازگو نماید.

داستان سوره ضحی

بحث روایتی - روایاتی درباره نزول آیه: (و لسوف یعطیک ربّک فترضى)، شفاعت، و معنای آیه: (و امّا بنعمة ربّک فحدث) و ...
و در همان کتاب در معنای جمله (و ما قلى) فرموده: یعنی و تو را دشمن نداشت.
و سیوطی در الدر المنثور در ذیل آیه (و لسوف یعطیک ربک فترضى) از ابن ابی شیبه از ابن مسعود روایت آورده که گفت: رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم فرمود: ما اهل بیتی هستیم که خدای تعالی برای ما آخرت را بر دنیا برگزید و ترجیح داد، و لذا فرمود: (و لسوف یعطیک ربک فترضى).
و در همان کتاب است که عسکری در کتاب (المواعظ) و ابن لال و ابن نجار، از جابر بن عبد اللّه روایت کرده اند که گفت: روزی رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم بر علی و فاطمه وارد شد، دید فاطمه مشغول دستاس کردن است، در حالی که به جای لباس، حله شتر بر خود افکنده، همین که چشمش به او افتاد فرمود: یا فاطمه بشتاب و تلخی دنیا را بچش برای فردا و نعیم آخرتش، دنبال این جریان بود که آیه (و لسوف یعطیک ربک فترضى) نازل شد.
مؤلف: در این روایت دو احتمال وجود دارد: یکی اینکه خواسته باشد بگوید آیه مذکور نخست به تنهایی بعد از آیات قبلش نازل شد، و بعدها بقیه آیات سوره به آن ملحق گردید، دوم اینکه سوره همه اش یکباره نازل شد، و در خصوص این داستان آیه مورد بحث دوباره نازل شده باشد.
و در همان کتاب است که ابن منذر و ابن مردویه و ابو نعیم - در کتاب الحلیه - از طریق حرب بن شریح روایت کرده اند که گفت: من به ابی جعفر محمد بن علی بن الحسین امام باقر علیه السلام گفتم: به نظر شما این شفاعتی که اهل عراق بر سر زبانها دارند حق است؟ فرمود: آری به خدا سوگند عمویم محمد بن حنفیه از علی بن ابی طالب نقل کرد که رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم فرمود: آنقدر از امتم شفاعت می کنم که خدای تعالی خطاب می کند ای محمد آیا راضی شدى؟ عرضه می دارم: بلى، پروردگارا راضی شدم.
آنگاه رو به من - حرب ابن شریح - کرد و فرمود: شما به اهل عراق می گویید: از تمامی آیات قرآن آیه ای که بیش از همه امید بخش است آیه زیر است که می فرماید: (یا عبادی الذین اسرفوا علی انفسهم لا تقنطوا من رحمة اللّه ان اللّه یغفر الذنوب جمیعا - ای بندگانم که بر خود ستم روا داشتید، از رحمت خدا مایوس نشوید، که خدا همه گناهان را می آمرزد عرضه داشتم بله، ما اینطور معتقدیم، فرمود: لیکن ما اهل بیت می گوییم از همه آیات در کتاب خدا امید بخش تر آیه (و لسوف یعطیک ربک فترضى) است، که راجع به شفاعت است.
و در تفسیر برهان از ابن بابویه نقل کرده که وی به سند خود از ابن جهم از حضرت رضا علیه السلام روایت کرده که در مجلس مامون فرمود: خدای تعالی به پیامبر گرامیش محمد صلوات اللّه علیه فرموده: (الم یجدک یتیما فاوى)، یعنی تو یتیمی بودی خدای تعالی مردم را دور تو جمع کرد، (و وجدک ضالا) یعنی تو نزد قومت گم شده بودى، فهدی یعنی قوم تو را به سوی معرفت تو هدایت نمود، (و وجدک عائلا فاغنى) یعنی تو را بی نیاز کرد از این راه که دعایت را مستجاب نمود مامون چون این تفسیر را شنید گفت: خدا در تو برکت دهد یا بن رسول اللّه (و یا خدا در تو برکت نهاده).
و در همان کتاب از برقی نقل کرده که او به سند خود از عمرو بن ابی نصر نقل کرده که گفت: مردی از اهل بصره برایم حدیث کرد که من حسین بن علی علیهما السلام و عبد اللّه بن عمر را دیدم در خانه کعبه طواف می کردند، از ابن عمر معنای آیه (واما بنعمه ربک فحدث) را پرسیدم، گفت: خدای تعالی به آن جناب دستور داده نعمت های خدا را حدیث کند و به مردم بگوید.
آنگاه به حسین بن علی عرض کردم منظور از آیه (و اما بنعمه ربک ف حدث) چیست؟ فرمود به آنجناب دستور داده که نعمت دین را که خدا به او انعام فرموده با مردم در میان بگذارد.
و در الدر المنثور است که بیهقی از حسن بن علی روایت کرده که در معنای آیه (و اما بنعمه ربک فحدث) فرمود: هر وقت به چیزی رسیدی به برادران ایمانیت اطلاع بده.
و در همان کتاب است که ابو داوود از جابر بن عبد اللّه روایت کرده که گفت: رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم فرمود: هر کس بانعمتی که به او داده شده مورد آزمایش قرار گیرد و آن را به اطلاع مردم برساند شکرش را به جا آورده و هر کس آن را کتمان کند کفرانش نموده، و هر کس در این باب بلوف بزند و خود را به چیزی که ندارد و به او نداده اند بیاراید مثل کسی است که جامه دروغ به تن کرده باشد.